Historia parafii
autor: dr hab. Tomasz Pudłocki Prof. UJ
źródło: Rocznik Przemyski t.55 Historia z.1 (22) 2019 str. 189-250
Franciszkański kościół pw. św. Antoniego, znajdujący się na styku placu Na Bramie oraz ulic Jagiellońskiej i Mickiewicza, to jedna z najstarszych, ale i najmniejszych świątyń Przemyśla. Jego położenie w centrum miasta, a także w pobliżu dworców kolejowego i autobusowego powoduje, że to jedno z ulubionych miejsc mieszkańców miasta i okolic, pragnących w cieniu starych murów pomodlić się czy adorować Pana Jezusa w Najświętszym Sakramencie. Budowla, służąca kiedyś jako barbakan Bramy Lwowskiej i odgrywająca swoją rolę w burzliwej historii miasta, m.in. podczas najazdu Rakoczego w 1657 r., do dziś pamięta tamte wydarzenia. O swoistym fenomenie tego miejsca świadczą jednak nie dzieje, ale harmonijny wystrój wnętrza, atmosfera modlitwy oraz popularność franciszkańskiego modelu religijności. A że ogromny obszar Przemyśla, rozciągający się z obszaru historycznego miasta aż po Błonie jest pozbawiony świątyń, trudno się zatem dziwić, że ostatecznie w 1977 r. ówczesny ordynariusz przemyski obrządku łacińskiego Ignacy Tokarczuk, postanowił ułatwić wiernym mieszkającym w tej dzielnicy dostęp do posługi duszpasterskiej i erygować parafię przy kościele św. Antoniego.
W niniejszym artykule chciałbym się skupić na przedstawieniu dziejów parafii św. Antoniego w Przemyślu, będącej jeszcze jednym widomym znakiem wielowiekowej obecności franciszkanów (reformatów) nad Sanem. Przedstawię stan personalny zakonników pracujących w klasztorze, grupy parafialne oraz wyróżnię najważniejsze inicjatywy, mające na celu umacnianie postaw religijnych wiernych. Ze względu na fakt, że wiele poruszanych w artykule spraw dotyczy sytuacji współczesnych, ich uczestnikami były osoby wciąż żyjące, a i sam jestem związany z parafią od lat, świadom jestem tego, że znalazłem się w pozycji osoby, która przekonana być musi do niebezpieczeństw z korzystania z metody tzw. obserwacji uczestniczącej[1]. Z braku miejsca nie będę dokonywać porównań efektywności pracy miejscowych duszpasterzy z innymi przemyskimi parafiami, zwłaszcza że brak w historiografii prac odnoszących się do tego zagadnienia. Co więcej, mimo iż zabytkowa świątynia i klasztor znajdują się w kręgu zainteresowań historyków, historyków sztuki czy literatury, najczęściej ich rozważania dotyczyły przeszłości czy też wybranych aspektów, z których miejsca te słynęły; nie odnosiły się do aspektów duszpasterskich. Zainteresowanie to jest jak najbardziej uzasadnione – w swoich dziejach klasztor i kościół w przeszłości kilkukrotnie odgrywały ważną rolę w lokalnych dziejach[2].
Ze względu na to, że w mieście są dwa klasztory franciszkańskie, potocznie używa się historycznej nazwy reformaci na określenie Braci Mniejszych Ściślejszej Obserwancji – wewnętrznej frakcji Zakonu Braci Mniejszych (łac. Ordo Fratrum Minorum, tj. OFM) i tej nazwy będę zamiennie używać, świadom za każdym razem jej historycznych, ale i lokalnych konotacji. Warto jednak przypomnieć, że papież Leon XIII 4 X 1897 konstytucją apostolską Felicitate quadam zniósł wszystkie odrębności w Zakonie Braci Mniejszych. Co więcej, Definitorium Generalne na sesji 17 II 1950 zakazało dwóm polskim prowincjom używania tradycyjnego nazewnictwa, tj. reformaci i bernardyni. Przypomniał o tym listem z 25 III 1991 generał franciszkanów o. John Vaughn[3].
Podstawą do napisania tego artykułu są materiały źródłowe zgromadzone w archiwum parafii i klasztoru oo. Franciszkanów OFM w Przemyślu, skonfrontowane w miarę możliwości z innymi źródłami. Zdaję sobie sprawę z faktu, że są one wytworzone przez osoby bezpośrednio zaangażowane w życie klasztoru i parafii, stąd ujęcie poruszanej problematyki nacechowane jest w specyficzny sposób, a spojrzenie osób, z którymi współpracowałem nad zagadnieniem, też mocno wpłynęło na kształt artykułu i zawarte w nim wnioski. Warto jednak podkreślić, że literatura do dziejów najnowszych Kościoła łacińskiego w Przemyślu jest uboga; również i dzieje parafii oraz klasztoru św. Antoniego w ostatnich kilkudziesięciu latach nie były do tej pory przedmiotem zainteresowania historyków[4].
Powołanie i zasięg parafii
Sobór Watykański II wprowadził wiele zmian w tradycyjnym życiu Kościoła, zachęcając kapłanów do bardziej efektywnego zmierzania się z wyzwaniami drugiej połowy XX w. W ramach nowego modelu duszpasterstwa promowano wzmocnienie sieci parafii, większe otwarcie się na potrzeby wiernych i nacisk na bardziej bezpośredni kontakt z nimi. Wielkim orędownikiem tworzenia nowych parafii i budowania nowych kościołów był ordynariusz przemyski bp Ignacy Tokarczuk. Pełniąc posługę biskupią w Przemyślu od 1966 r., miał możliwość obserwowania roli i znaczenia reformatów w życiu religijnym i społecznym miasta i okolic[5]. Postanowił zatem, po uprzedniej konsultacji z władzami zakonu[6], powołać parafię przy kościele św. Antoniego, dekretem z 25 X 1977. Pierwsze rozmowy między biskupem Tokarczukiem a gwardianem klasztoru, w których miejscowy ordynariusz wyraził chęć utworzenia parafii przy kościele, odbyły się parę miesięcy wcześniej, 17 V 1977[7]. W dekrecie nominacyjnym ordynariusz wyraził podziękowania o. Zbigniewowi Sułkowi[8], ówczesnemu gwardianowi i pierwszemu proboszczowi, „że wczuwa się w potrzeby Kościoła i przyczynił się do erygowania parafii”[9]. 28 X 1977 została podpisana umowa między biskupem a przedstawicielem prowincjała, którym był o. Sułek, dotycząca utworzenia samodzielnej parafii z dniem 1 listopada[10].
Na podstawie kanonu 520 Kodeksu Prawa Kanonicznego miejscowy ordynariusz powierzył na stałe Prowincji Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych parafię św. Antoniego. Terytorium zostało wydzielone częściowo z parafii katedralnej św. Marii Magdaleny franciszkanów konwentualnych[11] oraz częściowo z parafii Najświętszej Maryi Panny Nieustającej Pomocy. Obejmuje ono wschodnią część centrum miasta, powstałą głównie na przełomie XIX i XX w. Rozciąga się między ul. Słowackiego, Leszczyńskiego i Mickiewicza, czyli tzw. historyczną Kreyczówkę (nazwa obecnie nieużywana) oraz obejmuje okolicę na południe od dworca kolejowego. Są to ulice: Dworskiego (numery 1–63, 2–86), Frankowskiego, Głowackiego, Grottgera, Hausnera, Kilińskiego, Klonowicza, Konarskiego, Leszczyńskiego, Mickiewicza (numery 1–42, 2–30), Moniuszki, Niewiadomskiego, Pl. Legionów, pl. Na Bramie, Prusa, Puszkina, Sowińskiego, Staszica, Tarnawskiego, Tuwima, Zamenhoffa[12].
Paradoksalnie kościół i klasztor znalazły się poza granicami parafii – na obszarze parafii św. Marii Magdaleny. Co więcej, wielu wiernych, mimo zamieszkiwania obok kościoła św. Antoniego, także przynależy do parafii sąsiedniej. Dlatego, po naciskach z ich strony, 23 X 1992 ówczesny proboszcz o. Robert Prokopiuk wystosował pismo do kurii metropolitarnej z prośbą o zmianę granic parafii. Jak uzasadniał:
Wierni mieszkający przy ul. Jagiellońskiej po stronie naszej oraz [przy] ulicy Mniszej uczęszczają do naszego kościoła, bo mają najbliżej i bezpiecznej – omijając światła. Jeżeli chodzi o ulicę Mniszą, ona częściowo przylega do naszego muru klasztornego. Dom czynszowy należy do nas, usytuowany jest w naszym ogrodzie, a my nie mamy na tych mieszkańców wspomnianych ulic żadnego konkretnego wpływu duszpasterskiego, bo nie są naszymi parafianami[13].
Arcybiskup Tokarczuk przychylił się do prośby o. Prokopiuka i decyzją z 24 X 1992 wyłączył z parafii św. Marii Magdaleny, a włączył do parafii św. Antoniego mieszkańców ulicy Jagiellońskiej (numery parzyste), Kamienny Most oraz Mniszej. Pomimo pierwotnego konsensusu franciszkanie nie wyrazili ostatecznie zgody na zmianę granic swojej parafii. Jak wyjaśniał o. Mieczysław Pośpiech, ówczesny gwardian i proboszcz parafii św. Marii Magdaleny – traktowali oni rozmowy jako wstępne i niewiążące, stąd ich efekt był dla nich zaskakujący. Wobec takiego stanowiska o. Prokopiuk pismem z 10 XI 1992 wycofał się z przedłożonej propozycji, argumentując, że miejscowej wspólnocie nie chodziło o kwestie ekonomiczne, ale o duszpasterskie[14].
Nie była to pierwsza próba zmiany granic parafii. 15 XII 1983 o. Zbigniew Sułek wystosował pismo do kurii biskupiej z prośbą o to, by mieszkańców tyle co wybudowanego bloku przy ul. Żołnierzy I Armii Wojska Polskiego 5 włączyć do parafii. Wyjaśniał, że budynek zamieszkany był przez rodziny wojskowe, które do tej pory mieszkały na terenie parafii, tj. w położonym naprzeciw bloku przy ul. Leszczyńskiego 5 – przenieśli się jednak ze względu na dużo lepsze warunki lokalowe. Wierni mieli nie tylko bliżej do kościoła św. Antoniego, ale i z tą świątynią byli od lat związani. Wikariusz Generalny bp Tadeusz Błaszkiewicz, po konsultacjach, nie przychylił się jednak do tej prośby[15]. Po ponad dwudziestu latach część mieszkańców tego samego bloku ponowiła prośbę, wnosząc o zmianę przynależności z parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy (Przemyśl – Błonie) do parafii św. Antoniego. Prośby tej nie konsultowali jednak tym razem z miejscowym proboszczem, stąd o. Damian Bieńkowski – pytany o zdanie – rozwiązanie sprawy oddał w ręce arcybiskupa ordynariusza. Ten pozostawił granice obu parafii niezmienione[16].
Według umowy zawartej między kurią biskupią a przełożonymi Zakonu Braci Mniejszych, zarówno kościół, jak i klasztor z ruchomym wyposażeniem oraz posesja stanowią własność Zakonu. Ojcowie udostępnili jednak świątynię i niezbędne pomieszczenia na nabożeństwa i prace duszpasterskie[17].
Poza obowiązkami duszpasterskimi reformatom powierzono katechizację dzieci ze Szkoły Podstawowej nr 5, którą prowadzą do dziś. Pierwszym proboszczem został miejscowy gwardian o. Zbigniew Sułek, a wikariuszami ustanowiono ojców Tymoteusza Warzyboka[18] i Mariusza Dębińskiego. Każdorazowo proboszcza w jego obowiązki wprowadza, na mocy decyzji ordynariusza diecezji, dziekan dekanatu Przemyśl I. Zarówno przy zmianach proboszczów jak i gwardianów, władze biskupie i zakonne wysyłają swoich delegatów, którzy przejmują majątek od ustępującego przełożonego i przekazują go nowemu, spisując odpowiedni protokół[19]. Na mocy porozumienia między prowincjałem Zakonu a miejscowym ordynariuszem kapłani otrzymują upoważnienia do głoszenia Słowa Bożego oraz sprawowania Sakramentu Pokuty – prowincjał dokonuje zmian, które następnie poddaje pod konsultacje biskupowi, do którego należy ostateczna decyzja.
Parafia, jak już wspomniałem, nie została powołana na tzw. surowym pniu. Obecność reformatów w Przemyślu sięga pierwszej połowy XVII w. i przez kolejne dziesięciolecia pełnili oni w mieście i okolicy rozmaite funkcje społeczno-religijne. Do ich obowiązków należały m.in.: posługa duszpasterska wśród okolicznych mieszkańców, spowiadanie zakonów żeńskich i biskupów przemyskich, praca na rzecz unii brzeskiej czy praktykowanie kazań pasyjnych i szerzenie kultu Męki Pańskiej. W poszczególnych okresach byli oni kaznodziejami i spowiednikami katedralnymi, prowadzili szkołę dla głuchoniemych, a w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu świadczyli znaczną pomoc dla uchodźców z różnych stron Polski (m.in. poprzez prowadzenie taniej kuchni). W klasztorze znajdował się nowicjat zakonny, a w latach 1951–1956 mieszkali w nim także cystersi z klasztoru w Szczyrzycu[20].
Pierwszy proboszcz parafii i zarazem ówczesny gwardian klasztoru o. Zbigniew Sułek znany był miejscowemu ordynariuszowi ze swoich prac nad podniesieniem życia religijnego w mieście. Powołany został bowiem do pracy w Przemyślu przez władze zakonne decyzją z 6 VII 1972 i objął obowiązki gwardiana po o. Janie Grabowskim. Wcześniej pełnił obowiązki m.in. Wikariusza Prowincji, a równocześnie z przenosinami do Przemyśla został Komisarzem III Zakonu w Prowincji[21]. To z jego inicjatywy 3 V 1976 w Częstochowie prymas kardynał Stefan Wyszyński poświęcił kopię obrazu Matki Bożej Częstochowskiej (pędzla Edwarda Sejfryda z Częstochowy), którą wieczorem uroczyście zawieszono w świątyni w ołtarzu głównym[22]. Udział reformatów w uroczystościach sześćsetlecia powołania diecezji przemyskiej i promowania kultu św. Franciszka z okazji siedemsetpięćdziesięciolecia śmierci Biedaczyny z Asyżu (oba wydarzenia również wypadły w 1976 r.) były niebagatelne[23]. Ojciec Sułek był znanym orędownikiem kultu maryjnego na terenie miasta, promującym zaangażowanie świeckich w życie Kościoła, m.in. poprzez udział w pracach Franciszkańskiego Zakonu Świeckich. Zasłynął również jako kaznodzieja, rekolekcjonista i spowiednik[24].
Życie liturgiczne i działalność duszpasterska
Jednym z najważniejszych zadań duszpasterskich jest podtrzymywanie i rozwijanie życia religijnego parafian. Służy temu nie tylko odprawianie codziennych Mszy św. (w różnych latach między 3 a 4 rano i jednej wieczorem w dni powszednie i zazwyczaj ośmiu w niedziele), ale licznych nabożeństw. Podobnie jak w wielu innych kościołach katolickich, zwłaszcza w Polsce, dużą popularnością wśród wiernych cieszą się nabożeństwa majowe, czerwcowe i październikowe, Gorzkie Żale czy roraty. W każdy piątek o godz. 6:30 odprawiana jest Droga Krzyżowa. Stary rok żegna się uroczystą Mszą św. Warto dodać, że od roku 2018 dwa razy w tygodniu, w środy i soboty, poranne Msze św. są transmitowane przez diecezjalne Radio Fara.
Ze względu na obsadę klasztoru (obok proboszcza i wikarego parafii minimum czterech-pięciu kapłanów oraz brat zakonny) niezwykle rzadko zdarza się, by nabożeństwa były odprawiane przez księży spoza wspólnoty. Ze względu na to, że parafia podlega pod władzę miejscowego biskupa ordynariusza, a klasztor wchodzi w skład Prowincji Matki Bożej Anielskiej z siedzibą w Krakowie, celebracja świąt kościelnych (w tym licznych związanych ze specyfiką duchowości franciszkańskiej) nierzadko odbywa się przy odpowiedniej oprawie i pod przewodnictwem zaproszonych gości. Zapewne zdarza się to częściej niż w typowej polskiej parafii. Przykładowo już niespełna miesiąc po założeniu parafii, pierwszym wyższym hierarchą, który gościł w kościele św. Antoniego był sufragan przemyski bp Bolesław Taborski. 8 XII 1977 odprawił on wieczorną Mszę św. z okazji święta Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny. Ponad pół roku później sufragan przemyski bp Tadeusz Błaszkiewicz 26 VIII 1978 przewodniczył uroczystej Mszy św. z okazji święta Matki Bożej Częstochowskiej, a koncelebrował Minister Prowincjonalny (prowincjał) o. Anzelm Szteinke z Krakowa i przeor karmelitów bosych w Przemyślu o. Bazyli Stanisław Jabłoński[25]. Naturalnie to zaledwie wybrane przykłady, takich przypadków w kolejnych latach było dużo więcej.
W kalendarzu liturgicznym każdego roku dużą popularnością wśród wiernych cieszą się wybrane święta. Do nich należy w pierwszej kolejności czterdziestogodzinne nabożeństwo przed rozpoczęciem Wielkiego Postu. Każdego wieczoru trzech kolejnych dni inni kapłani są zapraszani do przewodniczenia uroczystościom – najczęściej z poszczególnych zgromadzeń zakonnych z Przemyśla. W ostatni dzień uroczystościom przewodniczy zazwyczaj miejscowy biskup ordynariusz albo jeden z wyższych w hierarchii księży diecezjalnych[26].
Jednym z najważniejszych wydarzeń w roku liturgicznym jest odpust parafialny ku czci św. Antoniego (13 VI), poprzedzony 9-dziewięciotygodniową nowenną. Zazwyczaj każdego roku uroczystościom odpustowym przewodniczy któryś z wyższych hierarchów miejscowego Kościoła[27]. Również kult Zakonodawcy, św. Franciszka, cieszy się dużą popularnością wśród wiernych. Ważną uroczystością jest upamiętnienie śmierci św. Franciszka poprzez nabożeństwo zwane Transitus 3 października oraz wieczorną Mszę św. następnego dnia. W przeciwieństwie do odpustu św. Antoniego, ceremoniom odpustu św. Franciszka przewodniczą zazwyczaj ojcowie pracujący w klasztorze. Niekiedy wieczorną Mszę św. odprawiają zaproszeni kapłani, choć zdarza się to rzadko[28]. Za czasów probostwa o. Bieńkowskiego, tj. na początku lat dwutysięcznych, wierni przyprowadzali swoje zwierzęta na plac przy kościele (psy, koty, chomiki), które były błogosławione na pamiątkę umiłowania stworzeń przez św. Franciszka[29].
Pomimo wakacyjnej pory, każdego 2 sierpnia również i odpust Matki Bożej Anielskiej, tzw. Porcjunkuli, cieszy się zainteresowaniem wiernych, tak samo jak i przypadające kilkanaście dni później święto Matki Bożej Częstochowskiej (26 VIII). Uroczystość Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia (8 XII) zazwyczaj ma w parafii mniej okazały charakter ze względu na odpust w sąsiednim kościele św. Marii Magdaleny franciszkanów konwentualnych oraz w niedalekiej parafii w Nehrybce, w których zawsze bierze udział delegacja kapłanów z parafii św. Antoniego. Dwa dni wcześniej, w święto św. Mikołaja, co roku przy współpracy z rodzicami i siostrami serafitkami rozdaje się dzieciom upominki i organizuje dla nich Msze św. oraz spotkania integracyjne. Parafia niemal każdego roku wystawia też jasełka przy współpracy katechetów i katechetek ze Szkoły Podstawowej nr 5.
Delegacja parafialna na czele z ojcem proboszczem co roku bierze udział w miejskich obchodach i procesji Bożego Ciała. W oktawie, zazwyczaj w niedzielę po święcie, odbywa się parafialna procesja ku czci Ciała i Krwi Chrystusa. W dni słoneczne zazwyczaj po placu Na Bramie i najbliższej okolicy; w dni deszczowe w kościele. Zazwyczaj uroczystościom przewodniczy ojciec proboszcz, choć niekiedy zaprasza gości z dekanatu czy z Zakonu jako głównych celebransów czy do koncelebry[30].
Przez lata, na początku stycznia każdego roku modlono się o rychłą beatyfikację Sługi Bożego br. Alojzego Kosiby OFM (1885–1939). Portret tego zakonnika znajduje się w bocznej kaplicy kościoła. Nierzadko starano się o uroczystą oprawę, która miała na celu zwrócenie uwagi parafian na postać i zasługi wielickiego reformaty. Przykładowo 4 I 1987 podczas wszystkich Mszy św. kazania głosił o. dr Salezy Brzuszek, wicepostulator procesu beatyfikacyjnego, a wieczornej przewodniczył bp Taborski, w asyście ks. dziekana Mariana Burczyka, dwóch karmelitów, trzech albertynów i salezjanina[31]. W ostatnich latach kult ten w Przemyślu zmniejszył się, bo i sama postać nie jest w żaden sposób związana z miejscową wspólnotą. Postać bł. Krystyna Wojciecha Gondka (1909–1942), chociaż męczennik z Dachau mieszkał w klasztorze przemyskim, nie jest wiernym znana[32].
Ojcowie regularnie odwiedzają chorych i osoby starsze, nie tylko w pierwsze piątki miesiąca. W latach dwutysięcznych, wraz z procesem starzenia się parafii liczba odwiedzin znacznie wzrosła. Niekiedy dla tej grupy parafian organizowane są specjalne nabożeństwa. Przykładowo, 8 VI 1985 specjalnie dla nich Mszę św. koncelebrowaną odprawił ks. Józef Buda diecezjalny duszpasterz chorych, w asyście sześciu księży – opiekunów chorych z trzech dekanatów oraz o. proboszcza Tymoteusza Warzyboka, który głosił kazanie co roku 11 lutego podczas Mszy św. z udzieleniem Sakramentu Chorych[33]. Przez ostatnie kilkanaście lat, od jesieni 2005 r., we wszystkich kościołach prowincji odprawiane są szczególne Msze św. w intencji chorych z modlitwą o uzdrowienie. Sprawuje je o. Józef Witko, autor wielu książek, który w Przemyślu gości cztery–pięć razy w roku[34].
Już 28 XII 1977 rozpoczęto pierwszą wizytę duszpasterską w parafii. Od tego czasu, na przełomie każdego roku (grudnia i stycznia) ojcowie odwiedzają wiernych. Ze względu na dość jednolity charakter parafii (większość obrządku rzymskokatolickiego)[35] mieszkańcy chętnie przyjmują kapłanów po kolędzie – przypadki odmów, choć się zdarzają, są rzadkie, nawet wśród rodzin z problemami alkoholowymi[36]. Wraz ze zmniejszającą się liczbą parafian (zob. szerzej dalej) liczba „zamkniętych drzwi” się zwiększa, co wynika w dużej mierze z faktu, iż właściciele albo wyjechali z Przemyśla na stałe, albo tymczasowo są nieobecni. Ciekawe spostrzeżenia z wizyty duszpasterskiej z 1987 r., a więc z okresu kryzysu ekonomicznego w Polsce, pozostawił wikary o. Witalis Szczerba[37]:
[…] duża obojętność religijna, absencja w kościele i do sakramentów św.; z ujawnionych małżeństw 115 na kontrakcie cywilnym, w tym 25 nie mają przeszkody tylko brak dobrej woli; są liczne meliny, alkoholizm nagminny, niechrzczone dzieci i dorośli; wiele rodzin nie przyjmuje księdza po kolędzie, zepsuci rozdawaniem darów, całkowity brak gościnności. Wysuwają pretensje pod adresem kiepskiego organisty i czytanych kazań. Do naszego kościoła uczęszcza dużo ludzi z innych parafii i z prowincji. Na terenie naszej parafii mieszka wojsko, milicja, żydzi, baptyści, metodyści, jehowici, ewangelicy, prawosławni, grekokatolicy i ateiści. Jest duży procent ludzi starych i chorych, repatriantów i biednych emerytów, rencistów i rozbitych rodzin. Kościół jest stanowczo za mały i niewygodny w porównaniu z innymi; utrudniona praca duszpasterska. Konieczna budowa drugiego kościoła w podwórzu z dostępem od ul. Dworskiego (brama gospodarcza). Do obecnego kościółka, który pomieszcza około 600 osób, brak dojścia (schody), brak dojazdu (ulica ruchliwa), stąd nie chcą brać ślubów i uciekają do innych. Z racji położenia w ruchliwym centrum miasta i całodziennego wystawienia Najświętszego Sakramentu w kościele dużo spowiedzi, ale nawet do Komunii Św. nie czekają, tylko zaraz uciekają z kościoła. Katechizacja liczna z przydziału szkół, ale nie z parafii, o co ciągłe pretensje i słusznie. Nasze dzieci i młodzież chodzą na religię do katedry i Serca Jezusowego. Fiasko na Mszy szkolnej. Szkoda![38]
Refleksje o. Szczerby, po trzech latach pracy w Przemyślu, nie były najlepsze. Warunki do pracy duszpasterskiej były ciężkie ze względu na specyfikę miejsca (wiek, problemy społeczne i zasobność parafian, kościół niedostosowany do wymogów nowoczesnych wyzwań pracy z wiernymi, narzekania na słabą jakość oprawy nabożeństw). Potwierdził on jednak to, z czego kościół słynął od lat – było i jest to jedno z głównych miejsc, gdzie wierni z Przemyśla i okolic korzystają z Sakramentu Pokuty i Pojednania.
Refleksje o. Szczerby można porównać z innymi źródłami. W sprawozdaniu z działalności parafii za rok 1992 o. Prokopiuk napisał, że parafianie choć nie są bogaci, to ofiarni. W porównaniu do liczby małżeństw niesakramentalnych wymienianych przez o. Szczerbę – zmniejszyła się ona: 100 par z przeszkodami, a około 20 bez przeszkód (w 1989 r. było ich 98 bez ślubu kościelnego, w tym 27 bez przeszkody węzła małżeńskiego). Stałym motywem pojawiającym się w oficjalnych rocznych sprawozdaniach jest podkreślanie obojętności ogółu wiernych wobec spraw lokalnego Kościoła, ale zrozumienie potrzeb finansowych wspólnoty parafialnej i klasztornej[39].
Pomimo iż na co dzień liczba spowiadających się nie jest mała, to w okresie Adwentu i Wielkiego Postu znacznie wzrasta. W dniach bezpośrednio poprzedzających Wielkanoc i Boże Narodzenie kościół jest jednym z kilku w Przemyślu gdzie odbywa się spowiedź dekanalna. Liczba wiernych wymusza na władzach zakonu przysyłanie dodatkowych zakonników z innych klasztorów do pomocy w konfesjonałach czy kleryków przy pracach w kościele i klasztorze. Poza nimi posługę w konfesjonale pełną kapłani z dekanatu.
Okres Wielkiego Postu to czas organizacji rekolekcji parafialnych. Ze względu na fakt przynależności do rodziny franciszkańskiej miejscowi proboszczowie od samego początku powołania parafii dbali o to, by parafianie mieli okazję wysłuchać nauk głoszonych przez dobrych kaznodziejów, związanych z zakonem. W pierwszym roku funkcjonowania parafii, tj. w 1978 r., rekolekcje dla dzieci i młodzieży głosił o. Salwator Budziński z Bronowic, a dla dorosłych – o. Konrad Zbroszczyk z Azorów[40]. Niekiedy zapraszano rekolekcjonistów spoza rodziny franciszkańskiej – przykładowo w 1980 r. głosił je o. Bogumił Golak, dominikanin z Warszawy, a w 1992 r. – o. Emil Trybalski, jezuita z Nowego Sącza[41].
Szczególnym rodzajem otwartych rekolekcji są misje święte. W parafii przeprowadza się je zazwyczaj co dziesięć lat. Również i na przestrzeni funkcjonowania parafii, przez ostatnie dziesięciolecia poszczególni proboszczowie dbali o ich organizację w celu odnowy życia religijnego wiernych. W dn. 22–30 IX 1979 przeprowadzili je dominikanie, o. Bogusław Golak i o. Marek Foryś; w dn. 20–28 IV 1991 redemptoryści z Tuchowa – o. Franciszek Szumski i o. Andrzej Łukomski; w dn. 30 IX – 8 X 2000 franciszkanie z sanktuarium w Osiecznej (archidiecezja poznańska); w dn. 23–29 X 2010 księża michalici – ks. Tadeusz Musz i ks. Piotr Pruszkiewicz[42].
Szczególnym wydarzeniem odnowy życia religijnego były urządzane w roku 1987 miesięczne, całodniowe Triduum Eucharystyczne dla członków Franciszkańskiego Zakonu Świeckich i sióstr zakonnych z Przemyśla. W dn. 26 marca uroczystą sumę odprawił ks. dr Edward Białogłowski profesor dogmatyki w Seminarium Duchownym. Po wieczornej adoracji uczestnicy spotkania oglądali w salce katechetycznej filmy religijne. Miesiąc później, 30 kwietnia, Triduum poprowadził ks. Stanisław Zygarowicz rektor Seminarium Duchownego, a 21 maja –ordynariusz lubaczowski bp Marian Jaworski[43]. W dn. 1–4 X 1988 urządzono parafialny Kongres Eucharystyczny. Obejmował on dni: chorych, rodziców, dzieci i młodzieży oraz odpust św. Franciszka. Kazania głosił o. Stanisław Nowakowski z klasztoru w Kazimierzu Dolnym. Na zakończenie tych szczególnych dni Mszy św. wieczornej przewodniczył ks. dziekan Marian Burczyk[44].
Innym niecodziennym wydarzeniem są organizowane nabożeństwa Drogi Krzyżowej poza murami świątyni. Pierwszą tego typu publiczną modlitwę z rozważaniami Męki Pańskiej zorganizowano 15 III 2008 ulicami parafii (Moniuszki, Tarnawskiego, Kilińskiego, Leszczyńskiego, Głowackiego i Puszkina), której przewodniczył głoszący rekolekcje o. Roger Mularczyk pracujący w Kowlu na Ukrainie. W kolejnych latach kontynuowano nabożeństwo w tej formie[45].
Podobnie jak i w innych parafiach, kapłani i siostry zakonne pracują jako katecheci i katechetki. Misji kanoniczej do udzielania nauki religii, czy to w punktach katechetycznych, czy w szkołach każdorazowo danej osobie udziela miejscowy ordynariusz. Wraz z powołaniem parafii i na miejscowym proboszczu spoczął obowiązek zorganizowania nauki religii. Z dn. 1 XI 1977 w nauczaniu katechetycznym zatrudnieni byli: o. Mariusz Dębiński, o. Marcin Kordowisko, s. Metodia Weronika Ryszkiewicz, s. Aldona Błaniaż, s. Leonia Panasik. Od tego czasu katechizacja była jednym z głównych obowiązków wybranych zakonników (ojców i braci), a także sióstr serafitek. Najczęściej obowiązek szkolny spełniali młodsi zakonnicy, posiadający odpowiednie wykształcenie pedagogiczne, wykorzystujący parafialną salkę katechetyczną. Nie oznacza to wcale, że wszyscy katolicy mieszkający na terenie parafii wysyłali dzieci na katechizację. W sprawozdaniu kanoniczym z roku 1980 r. podkreślano, że „spory procent” nie uczęszczał, a na terenie parafii „sporo jest rodzin pijackich, nielegalnych małżeństw” i że rodzice, nawet jeśli sami uczęszczali regularnie na nabożeństwa, niekoniecznie pilnowali katechizacji swoich dzieci[46]. Od 17 IX 1978 na prośbę bpa Tokarczuka w salkach katechetycznych po raz pierwszy Mszę św. dla dzieci głuchoniemych odprawił ks. prałat Stanisław Krzywiński. Od tego czasu przy punkcie katechetycznym rozpoczęto prowadzenie nauczania religii dla głuchoniemych dzieci i młodzieży[47].
Kiedy w 1990 r. przywrócono nauczanie religii w szkołach, ojcowie i siostry uczęszczali już do placówek edukacyjnych. Przez lata uczyli w Zespole Szkół Elektronicznych i Telekomunikacyjnych (przy ul. Kilińskiego), w Zespole Szkół Odzieżowych (ul. Tarnawskiego) oraz w Szkole Podstawowej nr 5 (ul. Konarskiego); obecnie pracują jedynie w tej ostatniej szkole, gdzie katechetą od 2013 r. jest o. Zbigniew Rogowski. Młodsze dzieci przygotowywane są do przyjęcia sakramentu I Komunii Świętej. Młodzież maturalna od początku powołania parafii wyjeżdża na pielgrzymki do Częstochowy; od kiedy w latach 90. XX w. wykształcił się zwyczaj organizowania archidiecezjalnej pielgrzymki maturzystów na Jasną Górę katecheci udają się ze swoimi uczniami w czasie wyznaczonym przez miejscowy ordynariat[48].
Pielgrzymki pełnią ważną rolę w podtrzymywaniu i umacnianiu życia religijnego parafian i grup działających przy kościele. Do najważniejszych miejsc pielgrzymkowych w diecezji należy sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Kalwarii Pacławskiej (położone 25 km od Przemyśla). Co roku grupa pielgrzymów, zazwyczaj pod przewodnictwem ojca proboszcza, bierze udział w sierpniowym odpuście kalwaryjskim (podobnie jak i delegacje z innych diecezjalnych parafii, nie licząc osób z dalszych terenów). Do tradycji weszło powitanie powracających z uroczystości 15 sierpnia pielgrzymów, których na ulicy Słowackiego wita delegacja parafian i uroczyście wprowadza do kościoła. Tam następnie odprawiana jest Msza św. w intencji pielgrzymów i ich rodzin. Do Kalwarii wierni udają się licznie i w innych terminach; minimum kilkukrotnie w roku poszczególne grupy parafialne wyruszają do tego miejsca, ze względu na jego bliskość i duże nabożeństwo do Matki Bożej Kalwaryjskiej. Od kilkunastu lat organizowane są również comiesięczne nocne pielgrzymki do Sanktuarium w Kalwarii, które wyruszają z naszej parafii po Mszy św. o 21.00 w każdą drugą sobotę miesiąca od maja do września. Prowadzone są przez duszpasterzy przy licznym uczestnictwie parafian i sympatyków parafii.
Podobnie jak w wielu innych parafiach katolickich w Polsce, tradycja pielgrzymowania do miejsc świętych rozciągnięta jest i na inne miejsca. Przez lata najczęściej były to sanktuaria w Częstochowie, Niepokalanowie, Leżajsku czy Licheniu[49]. W lipcu 1991 r. odbyła się pierwsza zagraniczna, dwutygodniowa pielgrzymka parafialna – o. Bogdan Reczek zorganizował wyjazd do Rzymu. Dwa lata później (w dn. 3–14 VII 1993) w podobną trasę udała się grupa 43 osób pod przewodnictwem o. Arnolda Potępy, a w dn. 29 I – 6 II 1994 oraz 14–27 VI 1996 – pod opieką duchową o. Teodora Knapczyka. W sierpniu 1994 r. o. Zbigniew Rogowski zorganizował pielgrzymkę nauczycielską do Lourdes[50]. Odkąd o. Rogowski powrócił w 2013 r. do pracy w klasztorze przemyskim mocno zaangażował się w organizacje pielgrzymek zarówno na obszarze diecezji (głównie Dukla, Leżajsk), jak i po Europie. Trwają one od kilku do kilkunastu dni, głównie w okresie wiosenno-letnim. Przykładowo w dn. 11–19 VI 2015 zorganizował pielgrzymkę do sanktuariów włoskich, których punktem centralnym był udział w audiencji generalnej z papieżem Franciszkiem, a w dn. 23–30 VIII 2015 był on organizatorem pielgrzymki do Medjugorie[51].
W latach 90. XX w. dla wielu Polaków wielkim wydarzeniem były zawsze pielgrzymki Jana Pawła II do ojczyzny. Nie inaczej było dla przemyślan, którzy starali się licznie uczestniczyć w spotkaniach z Papieżem Rodakiem w Przemyślu czy w Krakowie. Wspólnota zakonna, jak i parafianie wyjechali także 10 VI 1997 na spotkanie z Ojcem Świętym do Dukli i Krosna. Papież koronował łaskami słynące wizerunki Matki Bożej z Haczowa, Jaślisk i Wielkich Oczu oraz kanonizował bł. Jana z Dukli[52].
Wyjazdy parafialne organizowane są także z racji szczególnych świąt i uroczystości. Przykładowo 7 IX 1986 ponad 30 tercjarzy oraz grupa kapłanów i sióstr pod przewodnictwem o. proboszcza Stanisława Płachty uczestniczyła w intronizacji koronowanego obrazu Matki Bożej Zwiastowania w klasztorze reformackim w Kazimierzu Dolnym[53]. Delegacja parafian i ministrantów brała udział 4 VI 1995 w koronacji obrazu Matki Bożej Łaskawej, mieszczącego się we franciszkańskim kościele w Wieliczce. Uroczystościom przewodniczył ks. abp Franciszek kardynał Macharski, metropolita krakowski, a współkoronatorami byli: metropolita lwowski ks. abp Marian Jaworski i ordynariusz kielecki bp Kazimierz Ryczan[54]. Z kolei 27 VI 2009 delegacja parafian z o. Damianem Bieńkowskim wzięła udział w koronacji obrazu św. Antoniego w Chełmie Lubelskim. Korony biskupie na rynku miasta na cudowny obraz nałożył metropolita lubelski abp Józef Życiński[55].
Szczególne miejsce w życiu parafialnym stanowią wyjazdy organizowane dla dzieci i młodzieży. Parafia od początku organizacji Spotkań Młodych miejscowej archidiecezji starała się włączyć w ich uczestnictwo. Pierwszy taki zjazd w Przemyślu miał miejsce w dn. 25–27 III 1994. W drugi dzień goszczono w klasztorze zebraną młodzież. O godz. 9:00 bp Stefan Moskwa wraz z ojcami Rogowskim i Chodkiewiczem odprawił Mszę św. z udziałem 18 zespołów instrumentalnych, po której odbyły się spotkania w grupach. W dn. 29–31 III 1996 o. Knapczyk przewodniczył grupie trzydziestodziewięcioosobowej, uczestniczącej w Spotkaniu Młodych w Jarosławiu. Gdy w dn. 14–16 IV 2000 ponownie zorganizowano je w Przemyślu, miejscowa młodzież męska i żeńska podejmowała swoich rówieśników na terenie parafii[56].
Niekiedy organizowano wyjazdy zagraniczne dla młodzieży. W dn. 28 XII 1996 – 1 I 1997 grupa młodzieży parafialnej pod przewodnictwem br. Wacława Bujaka uczestniczyła w Europejskich Spotkaniach Młodych – Taizé w Stuttgarcie, a w dn. 29 XII 1997– 2 I 1998 w Wiedniu[57]. W dn. 10–22 VIII 2005 o. Manswet Zawada zorganizował wyjazd z parafii przemyskiej i z klasztoru franciszkańskiego w Jarosławiu na Światowej Dni Młodzieży do Kolonii. Prawie 50 uczestników znajdowało się pod opieką m.in. Małgorzaty Ziober (obecnej dyrektor Szkoły Podstawowej nr 5), Tomasza Pudłockiego (nauczyciela w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym nr 3 w Przemyślu) oraz studentów Anny Weiss i Łukasza Biczaka. Uczestnicy wzięli udział w wielu wydarzeniach modlitewno-kulturalnych, podejmowani w parafiach w Hammelburgu i Langelfeld. Grupa franciszkańska miała osobne spotkania m.in. z prymasem Polski kardynałem Józefem Glempem i abp. Józefem Michalikiem. Kilkukrotnie mieli okazję widzieć Ojca Świętego Benedykta XVI i uczestniczyć we Mszy Papieskiej na Marienfeld[58].
Podobnie jak i w innych kościołach, umacnianiu wiary wśród wiernych służą też przykłady tych osób, które w sposób szczególny zdecydowały się poświęcić Bogu. Do nich należą Msze św. prymicyjne neoprezbiterów, wywodzących z się zazwyczaj z miejscowej parafii[59], czy jubileusze święceń kapłańskich ojców pracujących aktualnie w parafii. W obu przypadkach są one zawsze uroczyście obchodzone i mają na celu podkreślenie roli powołania kapłańskiego i zakonnego. Szczególnie uroczyście obchodzono jubileusz pięćdziesięciolecia przyjęcia święceń kapłańskich przez o. Z. Sułka, które przypadały 29 VI 2003, oraz czterdziestolecie kapłaństwa o. Salwatora Dionizego Budzińskiego 17 III 2007[60]. Niemniej odświętnie obchodzono złoty jubileusz złożenia ślubów wieczystych brata Florentego Mazurkiewicza w dn. 5 VIII 1979[61]. Uroczystą oprawę mają też wizytacje klasztoru (przez ministrów prowincjalnych lub ich delegatów) czy parafii (przez dziekana dekanatu Przemyśl I lub biskupów ordynariuszy)[62].
Poza radosnymi wydarzeniami z życia wspólnoty klasztornej również i te smutne, jak pogrzeby, są okazją do pokazania znaczenia reformatów w historii lokalnego Kościoła. Dla wiernych to sposobność pożegnania tych, którzy z nimi pracowali przez lata. Przykładowo, gdy 13 IV 1980 zmarł brat Florenty Mazurkiewicz, dwa dni później Mszę św. w jego intencji odprawił bp B. Taborski, a liczny kondukt pogrzebowy do grobowca zakonnego na cmentarzu głównym prowadził o. prowincjał A. Szteinke[63]. Dużym zaskoczeniem była śmierć zaledwie dwudziestosiedmioletniego zakrystiana, br. Florencjusza Adama Szyszki. Zmarł 10 IX 1993 w Krakowie, po dłuższej chorobie. Mszy św. pogrzebowej w kościele św. Antoniego pięć dni później przewodniczył prowincjał o. Adam Błachut w koncelebrze 32 kapłanów[64].
Objęcie urzędu proboszcza parafii i gwardiana klasztoru przez o. Tadeusza Pawłowicza, pracującego już wcześniej w miejscowej parafii, zbiegło się ze śmiercią pierwszego proboszcza, tj. o. Zbigniewa Sułka. Rezydował on przez wiele lat w klasztorze, pełniąc posługę spowiednika i asystenta Franciszkańskiego Zakonu Świeckich. Jego pogrzeb odbył się 30 VI 2011. Mszy św. i ceremoniom pogrzebowym przewodniczył ówczesny biskup pomocniczy archidiecezji przemyskiej ks. Adam Szal. Okolicznościowe kazanie wygłosił o. Mariusz Dębiński, a pod koniec Eucharystii, zgodnie z reformackim zwyczajem, odczytano „Mowę pogrzebową”, którą zmarły przygotował na swój pogrzeb (opatrzoną datą 24 X 2004). Odczytał ją o. Jacek Biegajło, przywołując te fakty z jego życia, które chciał, by pozostały w pamięci[65].
Wydarzenia religijno-kulturalne
W przeciągu kilkudziesięciu lat w parafii podejmowano się organizacji szczególnych wydarzeń, których głównych celem była odnowa życia wiernych i pokazanie bogactwa historii i tradycji Kościoła. Wymagają one zazwyczaj sporego zaangażowania organizacyjnego ze strony zarówno wspólnoty zakonnej, parafii, jak i sympatyków kościoła. Pierwszą tego typu uroczystością było nawiedzenie parafii przez kopię obrazu Matki Bożej. W dn. 17–18 X 1978 pięćdziesięciodwuosobowa delegacja parafialna na czele z ojcem proboszczem udała się po nią do Częstochowy. 21 października, po uroczystej Mszy św., obraz przyjęła pierwsza rodzina, która organizowała ołtarz domowy. Peregrynacja kopii obrazu w parafii trwała kilka tygodni[66].
Po zamachu na Jana Pawła II, o północy z 14 na 15 V 1981 w kościele św. Antoniego rozpoczęła się nieprzerwana adoracja Najświętszego Sakramentu w intencji powrotu do zdrowia Ojca Świętego i prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego, którą rozpoczęła Msza św. koncelebrowana pod przewodnictwie ks. prałata Stanisława Zygarowicza[67]. Z okazji spotkania modlitewnego w intencji pokoju, które zorganizował papież Jan Paweł II w Asyżu, wszystkie kościoły franciszkańskie na świecie zorganizowały specjalne nabożeństwa. W kościele św. Antoniego 27 X 1986 Mszy św. przewodniczył bp Stefan Moskwa, a w koncelebrze modlili się m.in.: ks. dziekan Marian Burczyk, ks. prałat Stanisław Zarych, gwardian franciszkanów o. Zdzisław Sendecki i miejscowi reformaci[68].
Uroczystość osiemsetlecia urodzin św. Antoniego z Padwy postanowiono uczcić peregrynacją relikwii Świętego, które nawiedzały licznych czcicieli w wielu miastach Europy. W dn. 13 X – 9 XI 1995 relikwiarz odwiedził 27 parafii i klasztorów w Polsce, po czym został przewieziony do Czech. W Przemyślu przez dwa dni, 17–18 X 1995, trwała nieprzerwana adoracja w miejscowej parafii, w której, poza licznymi wiernymi, uczestniczyły siostry sercanki, felicjanki i serafitki. W pierwszy dzień wieczorem uroczystej Mszy św. przewodniczył ks. bp Stefan Moskwa; koncelebransami byli m.in wikariusz prowincji o. Marek Wach i o. Zbigniew Deryło OFMconv. z Padwy; o północy nabożeństwo wspólnie celebrowali bracia mniejsi i franciszkanie konwentualni, a kazanie wygłosił o. Mieczysław Pośpiech – gwardian z klasztoru św. Marii Magdaleny. Następnego dnia o godz. 8:00 Mszy św. przewodniczył ks. infułat Stanisław Zygarowicz, a o godz. 11:00 – o. Marek Wach. Po ostatnim nabożeństwie relikwie przewieziono do kościoła Bernardynów w Radecznicy. Uroczystość w kościele parafialnym poprzedziło Triduum przygotowawcze, na które złożyło się przedstawienie o życiu św. Antoniego w wykonaniu teatru szkolnego z Technikum Odzieżowego (pod opieką o. Rogowskiego), różaniec prowadzony przez alumnów seminarium duchownego i uroczysta Msza św., którą w koncelebrowali o. Sułek, ks. Stanisław Haręzga (rektor WSD) i ks. Adam Szal (prefekt WSD)[69].
Z kolei w dn. 27–28 VIII 2002 nastąpiło nawiedzenie parafii przez kopię cudownego obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej, która – po peregrynacji przez parafie diecezji rzeszowskiej od 24 sierpnia rozpoczęła pielgrzymowanie po archidiecezji przemyskiej. Podobnie jak wcześniej w katedrze i w kościele św. Marii Magdaleny, uroczystości w parafii św. Antoniego odbyły się w podniosłym nastroju, a po przybyciu wizerunku do świątyni Mszy św. przewodniczył ks. abp J. Michalik. Drugiego dnia obraz został odwieziony do parafii w Nehrybce[70].
W dn. 13–20 XII 2008 trwała tygodniowa peregrynacja Krzyża San Damiano – kolejny etap przygotowań duchowych przed świętowaniem jubileuszu osiemsetlecia ustnego zatwierdzenia reguły św. Franciszka. Codziennie trwały specjalne modlitwy i nabożeństwa, które 18 grudnia prowadzili ks. prałat Tadeusz Biały i diecezjalny egzorcysta – ks. Marian Rajchel[71]. Centralne obchody rocznicy dla wszystkich franciszkańskich prowincji odbyły się w Krakowie w dn. 1–4 X 2009. Brali w nich udział – w miarę możliwości – prawie wszyscy zakonnicy pracujący w przemyskim klasztorze. Ich kulminacyjnym punktem był Transitus pod przewodnictwem metropolity krakowskiego abpa Stanisława Dziwisza. Nabożeństwo odprawiane na Rynku Głównym poprzedził występ zespołów franciszkańskich, w tym przemyskiego – San Damiano[72].
W dn. 20–21 X 2011 odbyła się w parafii peregrynacja Krzyża Papieskiego i relikwii bł. Jana Pawła II. Pierwszego dnia Mszy św. koncelebrowanej przewodniczył bp Adam Szal w asyście o. T. Pawłowicza, ks. Wiesława Kałamarza (proboszcza parafii św. Marcina w Krasiczynie), o. Pawła Soleckiego (proboszcza parafii św. Marii Magdaleny w Przemyślu) i o. Pawła Ferki (proboszcza parafii św. Teresy w Przemyślu)[73].
Wykorzystując bogatą historię pobytu reformatów w Przemyślu, wielokrotnie na przestrzeni lat ukazuje się trwałość i siłę franciszkańskiej obecności w Przemyślu, a także aktualność franciszkańskiego modelu religijności. Czyni się m.in. świętowanie ważnych rocznic dla miejscowej wspólnoty.
Już w drugim roku funkcjonowania parafii, 4 X 1979 urządzono obchody trzystupięćdziesięciolecia przybycia zakonników do Przemyśla. Wykorzystano zainteresowanie wiernymi odpustem św. Franciszka. Mszy św. przewodniczył ks. bp I. Tokarczuk w asyście licznych gości, wśród których byli m.in. ks. prałat Tadeusz Szczurek, ks. prałat Stanisław Zarych, ks. prałat Tadeusz Koński, o. Ambroży Stokłosa OCD[74].
Ze względu na znaczenie w historii Przemyśla i ziemi przemyskiej o. Krystyna Szykowskiego, gwardiana klasztoru reformatów w 1672 r. i dowódcy zwycięskiej bitwy z Tatarami pod Kormanicami, którego pomnik znajduje się we wnęce muru klasztornego od strony placu Na Bramie, świętowano trzechsetną rocznicę jego śmierci. 19 XI 2005 w siedzibie Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu odbyła się sesja naukowa, podczas której swoje referaty wygłosili: o. Albin Sroka z Jarosławia i Lucjan Fac (wiceprezes TPN). Spotkanie zakończył program słowno-muzyczny w wykonaniu dzieci i młodzieży ze Szkoły Podstawowej nr 5 i Zespołu Państwowych Szkół Muzycznych, pod kierunkiem nauczycieli Anieli Leszczak i Piotra Szelążka. Dzień później wieczornej Mszy św. przewodniczył bp A. Szal, a koncelebrowali: wikariusz prowincji o. Teodor Knapczyk, z klasztoru jarosławskiego o. Józef Kiełbasa i o. Albin Sroka, gwardian przemyskich franciszkanów o. Jarosław Karaś, kapelan wojskowy ks. Tadeusz Kozicki oraz karmelita bosy o. Mirosław Zięba w asyście pocztu sztandarowego Wojska Polskiego i Kompanii Honorowej. Po nabożeństwie uczestnicy spotkania przeszli pod pomnik o. Szykowskiego, gdzie złożono wieńce i wiązanki kwiatów, a wśród przemawiających byli m.in.: prezydent miasta Robert Choma, przewodniczący rady miasta Stanisław Radyk oraz dowódca Brygady Ochrony Terytorialnej płk Tadeusz Michalak[75].
W organizację uroczystości czterdziestolecia powołania parafii św. Antoniego w Przemyślu zaangażowało się także środowisko skupione wokół TPN. Dzięki współpracy władz Towarzystwa oraz dyrektora Muzeum Archidiecezjalnego ks. Marka Wojnarowskiego udało się ułożyć program dwudniowych obchodów. 18 XI 2017 urządzono wernisaż wystawy wybranych zbiorów klasztornych w pomieszczeniach muzeum. Obecnych gości powitał ks. dyrektor Wojnarowski, który przybliżył ideę wystawy. Krótko o dziejach klasztoru mówił o. gwardian Cyprian Mazurek, a o dziejach parafii wspominał o. proboszcz Tadeusz Pawłowicz. Następnie dr hab. Tomasz Pudłocki omówił starodruki i książki z biblioteki klasztornej zaprezentowane na wystawie. Wystawa była udostępniona dla zwiedzających do 15 grudnia. Po uroczystym obiedzie w refektarzu klasztornym odbyła się sesja naukowa pt. „Deus meus et omnia – z dziejów klasztoru i parafii oo. Franciszkanów-Reformatów OFM w Przemyślu”[76]. Wystąpienia prelegentów poprzedziły słowa prowincjała o. Jacka Komana, dyrektora ks. Marka Wojnarowskiego, prezesa TPN Waldemara Wiglusza oraz o. proboszcza T. Pawłowicza, który prowadził sesję. Pierwszy dzień zakończono uroczystą Mszą św., której przewodniczył o. Koman w asyście o. proboszcza, ks. Andrzeja Bieni – dyrektora Radia Fara, o. Grzegorza Kaznowskiego OFM Conv., a także byłych proboszczów, tj. ojców Roberta Prokopiuka i Damiana Bieńkowskiego. W drugim dniu obchodów, 19 listopada, uroczystej Mszy św. przewodniczył abp Adam Szal, a koncelebrowali: o. prowincjał, dziekan ks. Mieczysław Rusin, ekonom archidiecezji ks. Edward Sobolak, ks. Bienia oraz byli proboszczowie parafii.
Z tej okazji opublikowano kalendarz parafialny z pięknymi zdjęciami p. Piotra Michalskiego, w graficznym opracowaniu p. Jakuba Radyka. Ten drugi, przy wydatnej pomocy gwardiana o. Mazurka, przyczynił się do powstania nowoczesnej strony internetowej parafii (https://ofm-przemysl.pl). Na uroczystość przybyło wielu zaproszonych gości, w tym m.in. byli przełożeni klasztoru i parafii, tj. ojcowie: Stanisław Płachta, Robert Prokopiuk, Damian Bieńkowski i Jacek Biegajło.
Podejmowano się organizacji i innych inicjatyw, których skala i zasięg oddziaływania były mniejsze. W ramach „Chrześcijańskich Dni Rodziny” urządzono 25 IX 1984 wykład prof. dra hab. Franciszka Adamskiego, socjologa z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego pt. „Szkoła między wychowaniem a indoktrynacją”[77]. Z kolei 12 X 1988, w ramach Tygodnia Chrześcijańskiej Kultury w Przemyślu wykład pt. „Kultura w rodzinie” wygłosiła redaktor „Tygodnika Powszechnego” w Krakowie p. Józefa Hennelowa. Rok później, 8 IX 1989 – dr Andrzej Romanowski z Uniwersytetu Jagiellońskiego mówił nt. „Wrzesień 1989 r. – inaczej”[78].
Świątynia jest miejscem urządzania licznych koncertów, głównie tych zespołów instrumentalno-wokalnych, które działały i działają przy parafii. Zdarzają się jednak wyjątki. Przykładowo 27 I 1991 zebrani mogli usłyszeć koncert kolęd w wykonaniu chóru z Łańcuta, a 17 I 1999 z koncertem kolęd wystąpił zespół Franciszkańskiego Ośrodka Rekolekcyjno-Powołaniowego, na czele którego stał o. Mariusz Tabor[79]. Z kolei 13 IV 1997 w kościele wystąpił zespół kameralny Capella Premisliensis pod dyrekcją Marka Zazuli, wykonując cztery koncerty skrzypcowe Antonio Vivaldiego. Od kilku lat, dzięki inicjatywie i zaangażowaniu o. proboszcza Pawłowicza, odbywa się co roku w styczniu parafialny konkurs kolęd. Biorą w nim udział głównie dzieci ze Szkoły Podstawowej nr 5, a jury przewodniczy organista – p. Leszek Żółty[80].
Życie sakramentalne
Sensem istnienia każdej parafii jest prowadzenie mieszkających na jej obszarze wiernych ku zbawieniu. Funkcje tę może ona wypełniać na różnych płaszczyznach swego funkcjonowania, ale do najważniejszych z nich należy udzielanie sakramentów.
Dane zawarte w spisach wysyłanych co roku przez proboszczów do Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego w Warszawie pozwalają przyjrzeć się problemowi związania wiernych (rzymskich katolików) z parafią, jak i korzystania przez nich z sakramentu Komunii św., będącego pochodną jakości życia zgodnie z Ewangelią i przykazaniami Kościoła.
Tabela nr 1. Praktyki niedzielne w parafii w wybranych latach.
Data zebrania danych | Liczba wiernych | Liczba rozdanych komunii św. | ||
mężczyźni | kobiety | mężczyźni | kobiety | |
25 XI 1984 | 1877 | 3006 | 447 | |
24 XI 1985 | 1590 | 2362 | 60 | 270 |
22 XI 1987 | 1569 | 2434 | 129 | 416 |
20 XI 1988 | 1936 | 2558 | 116 | 379 |
26 XI 1989 | 1760 | 2204 | 85 | 365 |
25 XI 1990 | 2040 | 2647 | 158 | 362 |
24 X 1999 | 1143 | 1807 | 133 | 485 |
5 XI 2000 | 1186 | 1817 | 284 | 718 |
21 X 2001 | 1146 | 1770 | 210 | 556 |
10 XI 2002 | 1131 | 1576 | 233 | 574 |
21 X 2012 | 680 | 1057 | 167 | 460 |
19 X 2014 | 612 | 912 | 202 | 391 |
15 X 2017 | 617 | 880 | 213 | 386 |
21 X 2018 | 661 | 996 | 148 | 407 |
Źródło: Archiwum parafii św. Antoniego w Przemyślu, dokumenty statystyczne z poszczególnych lat; Kronika parafii, k. 81, 105, 131, 153;Archiwum klasztoru Zakonu Braci Mniejszych (Franciszkanów) w Przemyślu, Kronika klasztoru, k. 782. Obliczenia własne.
Biorąc pod uwagę niepełne dane z lat 1984–2018, jak i fakt, że liczący wiernych kapłani, ministranci czy wybrane osoby mogły dokonać błędów w pomiarach liczby domincantes i comunicantes, trzeba pamiętać, że mimo pozornej dokładności pewne zjawiska należy oceniać jedynie szacunkowo. Zebrane, pozwalają wyciągnąć pewne dane szczegółowe i tendencje ogólne.
W latach 80. i na początku lat 90. XX w. liczbę parafian szacowano na 6000[81]. Z tego okresu liczba uczęszczających regularnie na niedzielne nabożeństwa wahała się od 65% do 81%, z czego średnia wynosiła 71%. Jak wynika z tabeli, częściej do kościoła chodziły kobiety niż mężczyźni. One też częściej przystępowały do komunii, mimo iż liczba communicantes stanowiła zaledwie od 8 do 13% (ogółem 10,5%) dominicantes.
W porównaniu do okresu wcześniejszego dane z początku lat dwutysięcznych wskazują na zmniejszenie się liczby osób zamieszkujących parafię i nieznacznie – liczby osób odbywających praktyki niedzielne (od 60 do 63%, przy tendencji malejącej). Zwiększył się jednak procent osób przystępujących do komunii. Skoro w 2000 r. na obszarze parafii mieszkało 4900 osób, z czego 4730 stanowiło wiernych przynależnych do parafii (tj. 96% wszystkich mieszkających na jej terenie). 63% parafian uczęszczało na nabożeństwa, a z nich 33% korzystało z komunii. W wykazie za rok 2001 r. wskazano 4875 osób mieszkających, z czego 4730 stanowiło wiernych przynależnych do parafii (tj. 97% wszystkich mieszkających na jej terenie). 61% parafian uczęszczało na nabożeństwa, a z nich 26% przystąpiło do komunii.W 2002 r. na obszarze parafii mieszkało 4750 osób, z czego 4500 stanowiło wiernych przynależnych do parafii (tj. 94% wszystkich mieszkających na jej terenie). 60% parafian uczęszczało na nabożeństwa, a z nich 29% przystąpiło do komunii.
W ostatnim dziesięcioleciu liczba osób mieszkających w parafii zmniejszyła się, podobnie jak i procent praktykujących. Zwiększył się natomiast procent korzystających z sakramentów. W spisach za lata 2012–2014 na obszarze parafii mieszkało 4250 osób, z czego 4180 stanowiło wiernych przynależnych do parafii (tj. 98% wszystkich mieszkających na jej terenie). 200 osób proboszcz zaznaczył jako szacunkową liczbę wiernych, którzy są zameldowani na terenie parafii, ale faktycznie przebywają poza granicami Polski jako emigranci. Kolejno 41% (w 2012 r.) i 35% (w 2014 r.) wiernych uczęszczało na niedzielne nabożeństwa, z których communicantes stanowili 36% (w 2012 r.) i 40% (w 2014 r.). Za lata 2017 i 2018 podano, że na obszarze parafii mieszkało 3810 osób, z czego 3730 stanowiło wiernych przynależnych do parafii (tj. 97% wszystkich mieszkających na jej terenie), to dane osób uczestniczących w praktykach wskazują na to, że 40% (2017) i 44% (2018) regularnie uczęszczało na nabożeństwa, a 40% (2017) i 33% (2018) z nich korzystało z sakramentów. Dane wskazują na stale zmniejszający się procent osób chodzących do kościoła, ale na wzrost takich, którzy w pełni uczestniczą w liturgiach poprzez życie sakramentalne.
Sakramentem włączającym w Kościół i inicjującym drogę życia chrześcijańskiego jest chrzest. Jest on konieczny do przyjęcia innych sakramentów. Tabela nr 2 przedstawia udzielanie z sakramentów chrztu, małżeństwa, a także z katolickich pogrzebów w parafii.
Tabela nr 2. Liczba chrztów, małżeństw i pogrzebów w parafii św. Antoniego w latach 1977–2018.
Rok | Chrzty | Małżeństwa | Pogrzeby |
1977 | 15 | 29 | 4 |
1978 | 99 | 34 | 54 |
1979 | 93 | 28 | 71 |
1980 | 109 | 42 | 92 |
1981 | 110 | 34 | 83 |
1982 | 135 | 19 | 70 |
1983 | 133 | 29 | 66 |
1984 | 113 | 29 | 69 |
1985 | 98 | 19 | 73 |
1986 | 133 | 24 | 86 |
1987 | 90 | 26 | 77 |
1988 | 70 | 28 | 69 |
1989 | 87 | 22 | 68 |
1990 | 94 | 20 | 91 |
1991 | 88 | 14 | 73 |
1992 | 69 | 8 | 76 |
1993 | 76 | 15 | 68 |
1994 | 75 | 13 | 86 |
1995 | 61 | 8 | 63 |
1996 | 61 | 13 | 57 |
1997 | 62 | 11 | 61 |
1998 | 55 | 11 | 66 |
1999 | 46 | 14 | 68 |
2000 | 38 | 9 | 76 |
2001 | 31 | 9 | 81 |
2002 | 48 | 9 | 60 |
2003 | 34 | 12 | 69 |
2004 | 38 | 7 | 38 |
2005 | 32 | 14 | 43 |
2006 | 49 | 8 | 50 |
2007 | 37 | 15 | 53 |
2008 | 56 | 13 | 46 |
2009 | 44 | 8 | 54 |
2010 | 33 | 13 | 39 |
2011 | 35 | 11 | 39 |
2012 | 36 | 11 | 37 |
2013 | 39 | 14 | 36 |
2014 | 29 | 9 | 39 |
2015 | 37 | 9 | 40 |
2016 | 38 | 10 | 36 |
2017 | 47 | 9 | 58 |
2018 | 32 | 8 | 45 |
Razem | 2705 | 688 | 2530 |
Źródło: Archiwum klasztoru Zakonu Braci Mniejszych (Franciszkanów) w Przemyślu, Liber Baptisatorum. Parafia św. Antoniego w Przemyślu, t. I (1 XI 1977 – 23 VIII 1988), t. II (24 VIII 1985–1989), t. III (1990 – 1997), t. IV (1997 – 2005), t. V (2006 – 2013), t. VI od 2014 r. Księga małżeństw zawartych w rzymskokatolickiej parafii św. Antoniego w Przemyślu, t. 1 i 2. Księga zmarłych, t. 1 (1 XI 1977 – 2 IX 1993), t. 2 (3 IX 1993 – 31 XII 2004), t. 3 (2005–2015), t. 4 (od 2016). Obliczenia własne.
Życie sakramentalne stanowi pewien obraz sytuacji demograficznej parafii, stąd też w podsumowaniu tego zagadnienia przedstawiona zostaje tabela ukazująca udzielanie w niej sakramentu chrztu, małżeństwa oraz zawierająca liczbę pogrzebów. Z tabeli wynika, że struktura wiekowa parafii nie napawa optymizmem , a liczba jej mieszkańców stale się zmniejsza (potwierdza to dane z tabeli nr 1). Przyrost naturalny utrzymywany był jedynie w pierwszym dziesięcioleciu istnienia parafii, co mogło wynikać z gęstości zabudowy obszaru parafii oraz wybudowaniu na przełomie lat 70. i 80. kilku bloków mieszkaniowych (ul. Dworskiego, Tarnawskiego), a co za tym idzie sprowadzeniu się do nich większej liczby ludzi w średnim wieku. Jednak już od końca lat 80. i początku lat 90. liczba chrztów i pogrzebów zrównały się, by po dziesięciu latach utrzymać przewagę zgonów nad narodzinami, a więc ujemny przyrost naturalny. Tendencja ta się utrzymuje, przy jednoczesnym drastycznym zmniejszeniu się osób korzystających z sakramentów, najpierw w latach 90., a potem już w dwutysięcznych. Nie wynika to z laicyzacji mieszkańców parafii czy dużej liczby osób niezwiązanych z Kościołem rzymskokatolickim – raczej z faktu migracji wielu ludzi w wieku średnim z Przemyśla, najpierw w okresie transformacji ustrojowej, a następnie po wejściu Polski do Unii Europejskiej (2004). Inna rzecz, że stara infrastruktura mieszkaniowa, a także budowanie nowych osiedli poza obszarem parafii, także przyczyniły się do migracji wielu młodych osób do innych dzielnic Przemyśla, a więc i korzystania z sakramentów w innych parafiach.
Sakramentem stanowiącym podstawę życia rodzinnego i społecznego jest sakrament małżeństwa, o którym szczegółowe dane w parafii św. Antoniego podaje tabela nr 2. Udzielają go sobie sami małżonkowie, ale ze względu na jego doniosłość duża odpowiedzialność spoczywa na duszpasterzach, a zwłaszcza proboszczach, którzy mają wykazać spełnienie przez nupturientów warunków wymaganych do zawarcia małżeństwa. Władze diecezjalne w pracy duszpasterskiej zwracają uwagę na potrzebę odpowiedniego przygotowania młodych ludzi do podjęcia obowiązków małżeńskich. Już w 1979 r. przeprowadzono w parafii pierwszy dekanalny kurs przedmałżeński, na który uczęszczało 360 osób. Przeprowadzili go o. Sułek i o. Warzybok[82]. Od tego czasu kursy odbywają się regularnie, na przemian w poszczególnych parafiach dekanatu.
Tabela nr 3. Liczba małżeństw zawartych w parafii św. Antoniego w latach 1978–2018
Rok | Ogółem | Kapłan błogosławiący (liczba udzielonych ślubów) |
1978 | 29 | o. Zbigniew Sułek (17), o. Mariusz Dębiński (6), o. Tymoteusz Warzybok (4), o. Kamil Łętowski (2) |
1979 | 34 | o. Z. Sułek (23), o. T. Warzybok (9), o. K. Łętowski (1), ks. Zbigniew Bielamowicz (1) |
1980 | 28 | o. Z. Sułek (17), o. T. Warzybok (5), o. K. Łętowski (4), o. M. Dębiński (1), o. Marcin Kordowisko (1) |
1981 | 42 | o. Z. Sułek (30), o. T. Warzybok (6), o. K. Łętowski (2), o. M. Kordowisko (2), o. Antoni Szlachta (1), ks. Józef Sroka (1) |
1982 | 34 | o. Z. Sułek (28), o. T. Warzybok (3), o. M. Kordowisko (2), ks. Edward Daraż (1) |
1983 | 19 | o. Z. Sułek (11), o. T. Warzybok (2), o. M. Kordowisko (1), o. M. Dębiński (3), o. Juliusz Narchałka OCD (1), ks. Mieczysław Radochoński (1) |
1984 | 29 | o. Witalis Szczerba (11), o. T. Warzybok (8), o. M. Dębiński (4), o. Z. Sułek (3), o. Antoni Chorzewski (2), ks. Antoni Spławski SJ (1) |
1985 | 29 | o. W. Szczerba (18), o. T. Warzybok (9), o. S. Płachta (1), o. A. Chorzewski (1) |
1986 | 19 | o. W. Szczerba (15), o. S. Płachta (4) |
1987 | 24 | o. W. Szczerba (14), o. S. Płachta (7), o. Józef Kiełbasa (1), o. Bonawentura Nosek (1), o. Krystyn Kusy (1) |
1988 | 26 | o. W. Szczerba (15), o. S. Płachta (4), o. Józef Kiełbasa (1), o. Aureliusz Oszajca (2), o. Władysław Chomicz (1), ks. Jan Nigborowicz (1), ks. Michał Błaszkiewicz (1), ks. Stanisław Czenczek (1) |
1989 | 28 | o. W. Szczerba (20), o. S. Płachta (5), o. Gilbert Studzienny (1), o. B. Nosek (1), ks. Stanisław Szałankiewicz (1) |
1990 | 22 | o. W. Szczerba (10), o. Robert Prokopiuk (4), o. S. Płachta (3), o. Bogdan Reczek (3), o. Z. Sułek (1), ks. Stanisław Krzywiński (1) |
1991 | 20 | o. R. Prokopiuk (5), o. W. Szczerba (9), o. B. Reczek (4), o. Z. Sułek (1), o. Nereusz Oszajca (1) |
1992 | 21 | o. R. Prokopiuk (5), o. W. Szczerba (8), o. B. Reczek (2), o. Z. Sułek (2), o. Arnold Potępa (2), o. N. Oszajca (1), ks. Janusz Korzępa (1) |
1993 | 31 | o. R. Prokopiuk (7), o. W. Szczerba (13), o. B. Reczek (1), o. Teodor Knapczyk (2), o. N. Oszajca (3), o. K. Łętowski (1), o. Berard Karpiński (1), ks. Andrzej Spławski TJ (1), ks. Władysław Szewczyk (1), ks. Kazimierz Surowiec (1) |
1994 | 17 | o. R. Prokopiuk (6), o. W. Szczerba (6), o. T. Knapczyk (2), o. Samuel Bommersbach (1), ks. Zbigniew Suchy (1), ks. Marian Burczyk (1) |
1995 | 21 | o. R. Prokopiuk (6), o. W. Szczerba (2), o. S. Bommersbach (3), o. T. Knapczyk (3), o. Z. Rogowski (3), o. Z. Sułek (2), o. K. Łętowski (1), o. Mieczysław Pośpiech ofm conv. (1) |
1996 | 19 | o. R. Prokopiuk (10), o. T. Knapczyk (4), o. B. Reczek (2), o. Z. Sułek (2), o. Manswet Zawada (1) |
1997 | 14 | o. R. Prokopiuk (4), o. Ernest Knop (4), o. Tadeusz Pawłowicz (3), o. Wacław Bujak (2), ks. Jan Urbańczyk (1) |
1998 | 24 | o. R. Prokopiuk (11), o. E. Knop (3), o. T. Pawłowicz (8), o. Mariusz Uniżycki (1), o. Władysław Chomicz (1) |
1999 | 22 | o. R. Prokopiuk (2), o. E. Knop (2), o. T. Pawłowicz (6), o. Damian Bieńkowski (4), o. Krystyn Kusy (4), o. Eryk Hoppe (1), o. T. Knapczyk (1), o. J. Kiełbasa (1), ks. Janusz Depciuch (1) |
2000 | 9 | o. D. Bieńkowski (5), o. K. Kusy (2), o. M. Zawada (2), ks. Tadeusz Biały (1) |
2001 | 10 | o. K. Kusy (5), o. D. Bieńkowski (2), o. M. Zawada (1), ks. T. Biały (1), ks. Henryk Kociołek SJ (1) |
2002 | 15 | o. D. Bieńkowski (5), o. K. Kusy (4), o. M. Zawada (3), o. L. Dorobczyński (2), o. S. Bommersbach (1) |
2003 | 12 | o. D. Bieńkowski (4), o. K. Kusy (4), o. M. Zawada (1), o. Jerzy Kulpa (1), o. Józef Przybylak (1), o. Stanisław Gołąb OP (1) |
2004 | 7 | o. D. Bieńkowski (3), o. K. Kusy (1), o. M. Zawada (2), o. J. Przybylak (1) |
2005 | 14 | o. D. Bieńkowski (5), o. K. Kusy (4), o. M. Zawada (1), o. Błażej Sówka (1), ks. Edward Kołodziej (1), ks. Janusz Jakubiec (1), ks. Witold Wiśniowski (1) |
2006 | 8 | o. K. Kusy (4), o. D. Bieńkowski (1), o. Benedykt Kordula (1), o. Jacek Robak (1), ks. Marian Rajchel (1) |
2007 | 15 | o. K. Kusy (4), o. J. Robak (3), o. Witkor Wilkosz (3), o. D. Bieńkowski (2), o. Cezary Chustecki (2), o. M. Uniżycki (1) |
2008 | 13 | o. D. Bieńkowski (6), o. Piotr Balcerzak (3), o. K. Kusy (2), o. Jacek Biegajło (1), |
2009 | 8 | o. D. Bieńkowski (2), o. P. Balcerzak (1), o. Arnold Potępa (1), o. J. Biegajło (1), o. Marcel Kosim (1), ks. Łukasz Haduch (1), ks. Damian Toczek (1) |
2010 | 13 | o. M. Kosim (5), o. J. Biegajło (3), o. D. Bieńkowski (2), o. M. Kurantkiewicz (1), o. Jan Krawczyk (1), o. A. Potępa (1) |
2011 | 11 | o. Tadeusz Pawłowicz (3), o. M. Kosim (2), o. D. Bieńkowski (1), J. Biegajło (1), o. A. Potępa (1), o. Nataniel Marchwiany (1), o. Korneliusz Kłósek (1), ks. Jan Rydzik (1) |
2012 | 11 | o. T. Pawłowicz (10), o. Zygmunt Majcher (1) |
2013 | 14 | o. T. Pawłowicz (12), o. B. Kordula (1), o. Tomasz Kupczakiewicz (1) |
2014 | 9 | o. T. Pawłowicz (8), o. Zbigniew Rogowski (1) |
2015 | 9 | o. T. Pawłowicz (7), o. Paweł Rosołowski (1), o. M. Zawada (1) |
2016 | 10 | o. T. Pawłowicz (9), o. Z. Rogowski (1) |
2017 | 9 | o. T. Pawłowicz (7), o. Z. Rogowski (1), ks. Witold Szmyd (1) |
2018 | 8 | o. T. Pawłowicz (8) |
Źródło: Księga małżeństw zawartych w rzymskokatolickiej parafii św. Antoniego w Przemyślu. Obliczenia własne.
Tabela wyraźnie wskazuje na fakt, że parafię św. Antoniego w Przemyślu zamieszkują głównie osoby starsze – liczba zawieranych związków małżeńskich nigdy nie była bowiem duża, a od roku 2000 nie przekroczyła dwudziestu ślubów rocznie, a po 2013 – dziesięciu. Naturalnie z braku badań porównawczych trudno wskazać, na ile liczba ta odpowiada średniej liczbie małżeństw zawieranych w innych parafiach w mieście, diecezji czy w Polsce, niemniej pokazuje ona tendencje zmniejszania się ogólnej liczby wiernych w parafii. Sakramentu małżeństwa w parafii powinien udzielać przede wszystkim proboszcz lub ewentualnie wikary. W wyjątkowych przypadkach (prośba rodziców czy samych małżonków) może być to oddelegowany kapłan. Najczęściej związek błogosławiony jest w parafii panny młodej, choć naturalnie zdarzają się wyjątki od tej reguły. Tabela wskazuje na ciekawy fakt, że jedynie na początku istnienia parafii oraz w ostatnich latach (a więc za czasów o. Sułka i o. Pawłowicza) to proboszczowie udzielali najwięcej ślubów. Wynikać to może albo z ich obowiązkowości, dyspozycyjności lub popularności wśród kandydatów do zwarcia węzła małżeńskiego. W latach 1984–1993 najczęściej nowe związki małżeńskie błogosławił o. Witalis Szczerba (najpierw jako wikariusz parafii do 1990 r., a potem delegat). Liczba kapłanów-delegatów wynika najczęściej albo z braku dyspozycyjności proboszcza lub wikariusza parafii, albo/a także z więzi osobistych łączących młodą parę z osobą kapłana – prawie w stu procentach można napisać tak o kapłanach, którzy po okresie pracy w Przemyślu występują w następnych latach jako błogosławiący.
Tabela nr 4 ilustruje liczbę dzieci przystępujących do sakramentu I Komunii św., z zaznaczeniem katechetów i katechetek, odpowiedzialnych za ich formację.
Tabela nr 4. Liczba dzieci przystępujących do sakramentu I Komunii św. w parafii św. Antoniego w latach 1978–2018
Rok | Ogółem | Osoba przygotowująca dzieci do sakramentu | Rok | Ogółem | Osoba przygotowująca dzieci do sakramentu |
1978 | 99 | o. Mariusz Dębiński | 1999 | 62 | s. Rut Irena Wronka |
1979 | 99 | o. Marcin Kordowisko | 2000 | 64 | s. Rut Irena Wronka |
1980 | 90 | o. Marcin Kordowisko | 2001 | 99 | s. Rut Irena Wronka |
1981 | 93 | o. Marcin Kordowisko | 2002 | 93 | s. Janina Mrozowicz |
1982 | 93 | o. Marcin Kordowisko | 2003 | 110 | s. Janina Mrozowicz |
1983 | 97 | o. Marcin Kordowisko | 2004 | 82 | s. Janina Mrozowicz |
1984 | 135 | o. Antoni Chorzewski | 2005 | 74 | s. Janina Mrozowicz |
1985 | 136 | o. Antoni Chorzewski | 2006 | 73 | s. Michaela Markowicz |
1986 | 155 | o. Antoni Chorzewski | 2007 | 46 | s. Michaela Markowicz |
1987 | 152 | o. Franciszek Szajer | 2008 | 51 | s. Maksymiliana Irena Olech |
1988 | 128 | o. Józef Kiełbasa | 2009 | 42 | s. Diana Gierlak |
1989 | 155 | o. Aureliusz Oszajca | 2010 | 58 | s. Diana Gierlak |
1990 | 103 | o. Bonawentura Nosek | 2011 | 43 | s. Janina Mrozowicz |
1991 | 85 | o. Bogdan Reczek | 2012 | 64 | s. Janina Mrozowicz |
1992 | 96 | s. Lucjana Szczęch | 2013 | 24 | s. Janina Mrozowicz |
1993 | 79 | s. Lucjana Szczęch | 2014 | 13 | s. Janina Mrozowicz |
1994 | 85 | o. Zbigniew Rogowski | 2015 | 25 | s. Janina Mrozowicz |
1995 | 63 | o. Zbigniew Rogowski | 2016 | 30 | s. Imelda Boczar |
1996 | 52 | s. Salomea Koper | 2017 | 67 | s. Imelda Boczar, o. Z. Rogowski |
1997 | 66 | s. Salomea Koper | 2018 | 53 | s. Imelda Boczar, o. Z. Rogowski |
1998 | 36 | s. Salomea Koper | Razem | 3270 |
Źródło: Archiwum parafii, Księga Dzieci I Komunii Świętej. Parafia rzymskokatolicka przy kościele św. Antoniego w Przemyślu; Kronika parafialna Franciszkanów-Reformatów pod wez[waniem] św. Antoniego w Przemyślu. Obliczenia własne.
Łącznie w parafii św. Antoniego w latach 1978–2018 do I Komunii św. przystąpiło 3270 dzieci. Tabela, podobnie jak i w innych przypadkach, wskazuje na zmniejszającą się liczbę parafian – wśród których liczba dzieci w ostatnich 30 lat drastycznie obniżyła się.
Tabela nr 5. Liczba osób przystępujących do sakramentu Bierzmowania z parafii św. Antoniego w latach 1978–2018
Data | Szafarz | Liczba bierzmowanych | Kościół |
18 V 1978 | Bp Bolesław Taborski | 88 | Św. Antoniego |
15 V 1979 | Bp Bolesław Taborski | 84 | Św. Antoniego |
217 V 1980 | Bp Stanisław Jakiel | 84 | Św. Antoniego |
24 IV 1981 | Bp Bolesław Taborski | 56 | Św. Antoniego |
29 IV 1982 | Bp Bolesław Taborski | 71 | Św. Antoniego |
27 IV 1983 | Bp Bolesław Taborski | 70 | Św. Antoniego |
11 X 1983 | Bp Bolesław Taborski | 14 | Św. Antoniego |
24 IV 1984 | Bp Bolesław Taborski | 72 | Św. Antoniego |
13 VI 1985 | Bp Stefan Moskwa | 100 | Św. Antoniego |
27 V 1986 | Bp Bolesław Taborski | 102 | Św. Marii Magdaleny |
5 V 1987 | Bp Bolesław Taborski | 74 | Św. Marii Magdaleny |
12 III 1988 | Bp Stefan Moskwa | 3 | Katedra |
10 IV 1988 | Bp Bolesław Taborski | 1 | Katedra |
14 V 1988 | Bp Edward Białogłowski | 98 | Św. Marii Magdaleny |
24 V 1989 | Bp Bolesław Taborski | 84 | Św. Antoniego |
10 III 1990 | Bp Bolesław Taborski | 2 | Św. Antoniego |
10 V 1990 | Bp Stefan Moskwa | 85 | Św. Antoniego |
11 VIII 1990 | Bp Stefan Moskwa | 1 | Św. Antoniego |
10 XI 1990 | Bp Bolesław Taborski | 3 | Św. Antoniego |
2 XII 1990 | Bp Stefan Moskwa | 74 | Św. Antoniego |
12 X 1991 | Bp Bolesław Taborski | 1 | Św. Antoniego |
14 XII 1991 | Bp Bolesław Taborski | 2 | Św. Antoniego |
11 I 1992 | Bp Bolesław Taborski | 1 | Św. Antoniego |
8 II 1992 | Bp Bolesław Taborski | 2 | Św. Antoniego |
14 III 1992 | Bp Stefan Moskwa | 1 | Św. Antoniego |
28 III 1992 | Bp Bolesław Taborski | 87 | Św. Antoniego |
12 IX 1992 | Bp Stefan Moskwa | 2 | Św. Antoniego |
14 XI 1992 | Bp Stefan Moskwa | 3 | Św. Antoniego |
5 XII 1992 | Bp Stefan Moskwa | 70 | Św. Antoniego |
10 IX 1993 | Bp Stefan Moskwa | 3 | Św. Antoniego |
27 XI 1993 | Bp Stefan Moskwa | 67 | Św. Antoniego |
3 XII 1994 | Bp Bolesław Taborski | 90 | Św. Antoniego |
13 V 1995 | Bp Stefan Moskwa | 1 | Św. Antoniego |
10 VI 1995 | Bp Stefan Moskwa | 1 | Św. Antoniego |
9 III 1996 | Bp Bolesław Taborski | 72 | Św. Antoniego |
22 II 1997 | Abp Józef Michalik | 84 | Św. Antoniego |
30 XI 1997 | Abp Józef Michalik | 87 | Św. Antoniego |
Brak daty | O. Mariusz Uniżycki[83] | 1 | Św. Antoniego |
17 IV 1999 | Bp Bolesław Taborski | 78 | Św. Antoniego |
10 VI 2000 | Bp Bolesław Taborski | 90 | Św. Antoniego |
21 III 2004 | Bp Stefan Moskwa | 54 | Św. Antoniego |
5 XII 2004 | Bp Adam Szal | 43 | Św. Marii Magdaleny |
8 XII 2005 | Bp Adam Szal | 59 | Św. Marii Magdaleny |
7 XII 2006 | Bp Adam Szal | 39 | Św. Marii Magdaleny |
8 XII 2007 | Bp Marian Rojek | 38 | Św. Marii Magdaleny |
8 XII 2008 | Bp Adam Szal | 49 | Św. Marii Magdaleny |
8 XII 2009 | Bp Adam Szal | 26 | Św. Marii Magdaleny |
8 XII 2010 | Bp Adam Szal | 28 | Św. Marii Magdaleny |
8 XII 2011 | Bp Adam Szal | 32 | Św. Marii Magdaleny |
8 XII 2012 | Bp Adam Szal | 30 | Św. Marii Magdaleny |
10 VIII 2013 | Ks. Mieczysław Rusin | 1 | Katedra |
8 XII 2013 | Bp Adam Szal | 17 | Św. Marii Magdaleny |
7 XII 2014 | Bp Adam Szal | 28 | Św. Marii Magdaleny |
9 V 2015 | Bp Stanisław Jamrozek | 1 | Katedra |
7 XII 2015 | Bp Adam Szal | 20 | Św. Marii Magdaleny |
8 X 2016 | Ks. Mieczysław Rusin | 1 | Katedra |
11 XII 2016 | Bp Stanisław Jamrozek | 31 | Św. Marii Magdaleny |
8 XII 2017 | Abp Adam Szal | 17 | Św. Marii Magdaleny |
4 X 2018 | Bp Stanisław Jamrozek | 48 | Św. Antoniego |
Źródło: Księga bierzmowanych rzymskokatolickiej parafii św. Antoniego w Przemyślu. Obliczenia własne
Z tabeli nr 5 wynika, że sakrament bierzmowania przyjęło 2471 osób pochodzących z parafii św. Antoniego. Ze względu na zmniejszającą się liczbę młodzieży (bowiem głównie to ona przystępowała do tego sakramentu) od 2004 r. bierzmowania szafarz udzielał tego samego dnia osobom, które wyraziły i chęć oraz zdały odpowiedni egzamin przed dziekanem dekanatu Przemyśl I w parafii św. Marii Magdaleny kilka dni wcześniej. Wybierano świątynię tamtejszej parafii ze względu na jej wielkość. W większości przypadków szafarzami byli biskupi pomocniczy diecezji; zaledwie w kilku przypadkach byli to ordynariusze.
Zaplecze materialne i prace konserwatorsko-remontowe
Parafia św. Antoniego w Przemyślu użytkuje wczesnobarokowy kościół z połowy XVII w. (kościół konsekrowany 3 X 1645 przez prowincjała reformatów, Ambrożego Stalickiego). Nie jest on obszerny – jednonawowy z dobudowaną w latach 1875–1877 kaplicą Jezusa Miłosiernego. Prezbiterium kościoła ma 9,60 mdługości i 6 mszerokości. Nawa ma 14 m długości i szeroka jest na 9 m. Wyposażenie świątyni utrzymane jest w stylu późnego baroku i w większości pochodzi z XVIII i XIX w., z licznymi przeróbkami w wieku XX[84].
Ze względu na wpisanie kompleksu kościelno-klasztornego na listę zabytków, wszystkie prace konserwatorskie muszą odbywać się z zachowaniem odpowiednich standardów. Wymagają one zatem znacznych nakładów kosztów, z powodu zatrudniania odpowiednich fachowców[85].
Już za czasów przełożeństwa o. Sułka przeprowadzono liczne prace remontowe w kościele i klasztorze, obejmujące m.in. kanalizację, centralne ogrzewanie czy roboty murarskie[86]. W kwietniu 1977 r. rozpoczęto gruntowny remont kościoła – początkowo pomalowano kaplicę Serca Jezusowego i całe prezbiterium do wysokości bocznych ołtarzy. Prace wykonał artysta malarz Zbigniew Bielewicz z Bielska-Białej, uprzednio zatwierdzony przez konserwator zabytków Barbarę Czułkowską. Na rusztowaniach pracowali majstrzy z Żywiecczyzny pod kierownictwem Karola Ciupki z Milówki[87]. 15 VII 1977 zakończono prace w kaplicy Serca Jezusowego. Jak zanotował w kronice ojciec gwardian:
Praca była trudna, bo farby dawniejsze leciały. Partiami czyszczono do tynku i od nowa malowano dawniejsze identyczne wzory przedtem przeniesione na kalkę. Zachowano tę samą kolorystykę bez żadnych zmian[88].
Równocześnie w sierpniu 1977 r. otynkowano fronton klasztoru od strony kościoła – przy wejściu do furty. Malowanie prezbiterium zakończono 30 IX 1977. Do maja 1978 r. trwało malowanie nawy, po czym przystąpiono do pracy w kruchcie i pod chórem. Malowidła ścienne konserwowane były przez Jana Wąsacza[89]. Wiosną 1978 r. cztery obrazy z kościoła zostały poddane pracom konserwatorskim w Warszawie: św. Antoniego, Matki Bożej, Pana Jezusa na krzyżu, Pana Jezusa biczowanego. Wykonała je artysta-plastyk Halina Rudniewska[90].
W lipcu 1980 r. postawiono rusztowania przy głównym ołtarzu w celu oczyszczenia i uzupełnienia brakujących elementów rzeźb. Mistrz złotniczy Marian Dzierża z Krakowa pokrył przy okazji rzeźby prawdziwym złotem. Rzeźby wróciły na swoje miejsce na początku marca 1981 r. , kiedy też zdjęto rusztowanie, odsłaniając efekty renowacji[91]. Przy okazji odnaleziono notatkę na desce przy antepedium: „Po restauracji kościoła został konsekrowany Wielki Ołtarz przez Najprz. Ks. Biskupa Łukasza Ostoję Soleckiego 1899 r. 1/10, † 2/3 1900. Relikwie wstawiono św. Aurelego i św. Benigny”. Z tyłu jednej z figur był z kolei następujący napis: „Ołtarz odnowiono Roku Pańskiego 1921 r. Ks. Eustachy Werner – Fr. Ignatius”[92].
Po ukończeniu remontu ołtarza głównego poddano konserwacji ołtarze boczne. Objęła ona uzupełnianie spróchniałych rzeźb i pokrywanie elementów złoconych, a wypłowiałych, prawdziwym złotem. Najpierw ukończono ołtarz św. Antoniego, a pod koniec lipca 1983 r. – ołtarz Matki Bożej Niepokalanej[93]. Gwardian nie krył w kronice klasztornej zadowolenia z hojności wiernych na remont kościoła. Uwypuklił też dar księdza kanonika Stanisława Bajdy, proboszcza z Ujkowic, który ofiarował 1500 zł na ten cel. „[…] taki gest księdza diecezjalnego w stronę zakonu to rzadki wypadek”[94].
W listopadzie 1977 r. w zakrystii położono marmurową posadzkę w miejsce zniszczonego parkietu. Trzy lata później, w listopadzie 1980 r. miejscowy malarz Antoni M. Litwiniuk dokonał przemalowania zakrystii, „gdyż zakrystia była brudna i malowanie pokojowej, nie nadające się do tego miejsca”[95]. W maju 1978 r. stolarze zakończyli prace w refektarzu klasztornym, obijając ściany nowym drewnem, po czym artysta malarz Zbigniew Bielewicz pomalował ściany, w czym pomagali mu bracia nowicjusze Krzysztof Kustra i Antoni Wojtal. Ostatecznie malowanie kościoła i refektarza zakończono 10 VII 1978[96]. W listopadzie 1980 r. położono w nawie głównej kościoła i pod chórem nową boazerię oraz wstawili nowe ławki[97].
Poza renowacją kościoła, za czasów ojców Sułka, Warzyboka i Płachty podjęto się remontu klasztoru. Jesienią 1981 r. w refektarzu umieszczono trzy nowe, zamówione obrazy w miejsc starych, które zostały zawieszone w krużgankach przy kościele. Rozpoczęto też wymienianie parkietu na korytarzach klasztornych, gdyż dotychczasowy był już bardzo zniszczony[98]. Na początku marca 1984 r. oddano do użytku nową klatkę schodową w klasztorze – stopnie i boazerię zrobiono z dębowych desek[99]. W kwietniu 1986 r. wymalowano główny korytarz przykościelny, kaplicę Matki Bożej Nieustającej Pomocy i oratorium zakonne. Rozpoczęto też wymianę okien w klasztorze – ostatecznie jednak największą ich liczbę wymieniono w lipcu 1987 r.[100] W czerwcu 1989 r. wykonano remont schodów przykościelnych. Poprzedni wykonano w 1972 r., za przełożeństwa o. Jana Grabowskiego, ale z powodu użycia żwiru ziemnego, szybko całość uległa degradacji. Ostatecznie użyto żelbetonu i nawierzchni lastrikowej, obudowanej cegłą[101].
Ojcowie mają też obowiązek dbać o kaplicę na cmentarzu głównym w Przemyślu, gdzie spoczywają ojcowie, bracia i dobrodzieje klasztorni. Kaplica reformacka przeszła remont w 1983 r.; sporządzono dla niej przy okazji nową żelazną bramę, oszkloną, zamiast dotychczasowych drzwi z drewna, które były już mocno zniszczone[102].
Również za czasów o. Roberta Prokopiuka kontynuowano prace remontowe. W dn. 3 IV 1992 zainstalowano nową aparaturę nagłośniającą w kościele – przewody, głośniki i mikrofony[103]. Stopniowo instalowano w kościele witraże. Świątynię poddano też gruntownemu malowaniu – Stanisław i Maciej Filip oraz Wojciech Kozak dokonali wtedy konserwacji ołtarza głównego oraz bocznych (1996–1997). W dn. 13 VI 1998 poświęcono nowy żyrandol w nawie głównej[104].
Po dwuletnim remoncie, 18 VIII 1993 odsłonięto kopię odrestaurowanego pomnika o. Krystyna Szykowskiego, mieszczący się w murach klasztornych od strony placu Na Bramie. Wykonał ją artysta plastyk Waldemar Robowski. Nadwyrężony przez czas, a następnie zniszczony przez konar drzewa, pomnik został posklejany i przeniesiony do baszty zamku przemyskiego[105].
Od 1990 r. otynkowano budynki w podwórzu, kruchtę kościelną, korytarze przykościelne z górną kaplicą, pomalowano na nowo większość pokoi i wszystkie korytarze i klatki schodowe. W lipcu 1993 r. wymalowano chór zakonny, część mieszkań, a także poprawiono beton przed garażami i przy bramie kościoła[106]. Od maja do września 1995 r. trwał remont centralnego ogrzewania w klasztorze[107]. W maju 1995 r. zakończono remont kuchni klasztornej i spiżarni. Ściany i podłogę wyłożono kafelkami, zainstalowano oświetlenie elektryczne, zamontowano także nowe kuchnie gazowe, zmywalnie i szafki. Przy okazji zbudowano sanitariaty za kuchnią i zainstalowano nowe drzwi do kuchni, kancelarii parafialnej i biblioteki[108]. W części zamieszkałej przez siostry zainstalowano osobne centralne ogrzewanie i rozpoczęto generalny remont skrzydła klasztoru od strony ul. Jagiellońskiej[109]. Za szczególną opiekę nad zabytkami, w tym remont wnętrz kościoła św. Antoniego w kwietniu 1996 r., uhonorowany został przez Ministra Kultury i Sztuki o. gwardian i proboszcz Robert Prokopiuk – na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków Marka Gosztyły[110].
W pierwszym roku przełożeństwa o. Damiana Bieńkowskiego dach kościoła pokryto dachówką ceramiczną, wzmocniono zabytkową sygnaturkę, która się tam znajdowała, i oczyszczono fronton świątyni. Przy okazji, w maju 2000 r., robotnikom podczas prac w kuli pod krzyżem wieńczącym sygnaturkę udało się znaleźć w pudełku do przechowywania hostii nieznane dokumenty z przeszłości wspólnoty z lat 1787, 1838 i 1924 r., dotyczące przeprowadzanych wówczas remontów[111]. W grudniu 2000 r. wymieniono centralne ogrzewanie, instalując nowy piec oszczędnościowy[112]. Na zakończenie remontów uroczystą Mszę św. 10 XII 2000 odprawił wikariusz prowincji o. Stanisław Mazgaj[113].
W dn. 7 XI 2001 ukończono konserwację fresku z XVII w. w kruchcie kościoła nad wejściem głównym, przedstawiającego objawienie się Dzieciątka Jezus św. Antoniemu z Padwy podczas modlitwy. Konserwację przeprowadziła firma Macieja Filipa, konserwatora zabytków z Rzeszowa. On to również dokonał konserwacji obrazu Matki Bożej z Dzieciątkiem z XVII w., który został umieszczony w prezbiterium kościoła na bocznej ścianie. W tym czasie dokonano iluminacji świetlnej kościoła i kaplicy Pana Jezusa Miłosiernego – energia oświetleniowa pochodzi z miasta, a podświetlona fasada i inne elementy pięknie prezentują się po zmroku[114].
Wysoki nasyp od strony placu Na Bramie stanowił nieustanny problem dla ratowania resztek muru klasztornego, który rozdziela ruchliwy plac od kościoła. Już w połowie lat 80. próbowano rozwiązać problem. Ostatecznie, dopiero po latach, wzmocniono konstrukcję muru. W roku 2004 odnowiono znajdujące się w nim stacje Drogi Krzyżowej. Ich uroczystego poświęcenia dokonał bp Adam Szal w dn. 21 XI 2004, przy udziale prowincjała o. Marka Wacha, gwardiana jarosławskiego o. Pacyfika Iwaszki oraz ks. kanonika Kazimierza Burgiela – przez lata pomagającego w pracach duszpasterskich w parafii[115].
Prace remontowe kontynuowane są od początku probostwa o. Tadeusza Pawłowicza. Nade wszystko trzeba było osuszyć teren wirydarza klasztornego oraz wykonać nowe tynki w tymże wirydarzu. Wykonano renowację drzwi wejściowych do kościoła. Rozpoczęto też prace w kamienicy przy ul. Mniszej, należącej do klasztoru. Przed Wielkanocą 2016 r. udało się położyć posadzkę z czerwonego i białego marmuru z Grecji w korytarzu łączącym kościół i klasztor, wokół wirydarza. Korytarz odmalowano, odsłaniając zabytkowe malowidła z czasów staropolskich, do tej pory niewidoczne[116]. Doprowadzono do klasztoru ogrzewanie z Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej.
Staraniem o. Elizeusza Górskiego rozpoczęto też odnowę obrazów znajdujących się w klasztorze – m.in. osiemnastowieczny obraz przedstawiający św. Ludwika. Obecnie (po zmianie gwardiana) kontynuowane są kompleksowe prace remontowe chóru zakonnego, znajdującego się za ołtarzem głównym. Przez ponad sto lat korzystali z niego zakonnicy oraz nowicjusze. W roku 2018 została wykonana podłoga oraz wzmocnione i odrestaurowane ściany pomieszczenia. Wykonano także dwie drewniane podpory grożącego zawaleniem muru klasztornego, do którego przylega ulica Mnisza. Innym projektem, który ma ogromne znaczenie dla klasztoru, a przede wszystkim dla działalności parafialnej, jest generalny remont budynku, w którym przez długie lata prowadzono katechizację.Prace ciągle trwają i zmierzają do udostępnienia pomieszczeń do działalności duszpasterskiej. Z uwagi na zabytkowy charakter budynku, nadzór przy remoncie dachu prowadzony był przez Urząd Konserwatorski [117].
Zgromadzenia zakonne
Poza wspólnotą zakonną składającą się każdego roku zazwyczaj z czterech-pięciu kapłanów oraz brata zakonnego (zob. aneks), w pierwszych latach funkcjonowania parafii w klasztorze mieścił się nowicjat (od roku 1958 r.)[118]. Nowicjusze pełnili posługę przy ołtarzu i stawiali pierwsze kroki na drodze życia zakonnego. Co roku obłóczyny były okazją, aby wierni mogli przeżyć wraz z nowicjuszami ważne dla nich uroczystości i spotkać pełniących funkcję prowincjałów[119]. Po 21 latach funkcjonowania nowicjatu, został on z dn. 23 V 1981 przeniesiony do klasztoru w Zakliczynie. Jak jednak zaznaczył w kronice klasztornej o. Sułek:
Decyzja Zarządu Prowincji była słuszna, gdyż Przemyśl ma mało cel i musieli nowicjusze mieszkać po trzech – czterech, a zakonnicy mieszkali w bardzo małych celach. Przemyśl, placówka duszpasterska mocno ruchliwa, liczna grupa dzieci i młodzieży uczęszczającej na katechizację i jak i „OAZA”, nie wpływał dodatnio na nowicjuszy – brak skupienia i kontakty, zawieranie znajomości itd. Trudno wszystkiego dopilnować przy najlepszej chęci[120].
Pomimo przeniesienia nowicjatu do klasztoru w Zakliczynie, już po dwóch latach postanowiono zmienić decyzję. Od połowy stycznia 1983 r. w klasztorze przemyskim zamieszkało dwóch nastolatków z Małego Seminarium w Wieliczce, którzy uczęszczali w Przemyślu do Liceum dla Dorosłych, a od sierpnia t.r. do miejscowej wspólnoty wysyłano młodzieńców – kandydatów na braci i tych, którzy po nowicjacie uzupełniali szkołę średnią; Zakliczyn pozostał miejscem dla nowicjuszy mających maturę. Juniorat braci został zamknięty w roku 1990[121].
Poza franciszkanami przy klasztorze i kościele do 29 XII 1973 pracowały siostry felicjanki. Pełniły posługę w kuchni, jako katechetki oraz organistki[122]. Zastąpiły je siostry serafitki – Zgromadzenie Córek Matki Bożej Bolesnej. Jak zanotował o. Sułek w Kronice klasztornej pod datą 1 I 1974:
Siostry Serafitki z ulicy Reymonta objęły od samego rana prace – w kuchni s. Wenanta Bernasiewicz; organistka s. Łucja Czurik, katechetka s. Aldona Błaniasz. W związku z tym trzeba było pomyśleć o remoncie mieszkań sióstr na skrzydle naszego klasztoru od strony chóru organowego. Na tym korytarzu poprzednie Siostry Felicjanki nie miały ani wody, ubikacji ani łazienki. Przerobiono dawne dwie cele. […] Z korytarza dawnego uzyskano pomieszczenie na łazienkę, muszlę klozetową i umywalkę. Doprowadzono wodę zimną i gorącą[123].
Siostry przez kilkadziesiąt lat mieszkania w budynkach klasztornych pełniły posługę jako katechetki, przygotowując dzieci do przyjęcia I Komunii św., oraz gotowały w kuchni. Pomagały sprzątać i stroić kościół oraz dbały o właściwą oprawę liturgii podczas świąt. Były obecne na wszystkich uroczystościach parafialnych. Już w pierwszych latach funkcjonowania parafii w punkcie katechetycznym poza trzema ojcami pracowały trzy siostry[124].
Od samego początku istnienia parafii prężnie rozwijał się Ruch Światło-Życie (tzw. oazowy). Poprzez odpowiednią formację starano się – w myśl dyrektyw założyciela oazy ks. Franciszka Blachnickiego – formować dojrzałych i świadomych chrześcijan oraz służyć ożywianiu lokalnej wspólnoty Kościoła[125]. Oazę, początkowo głównie dla dziewcząt, prowadziła z wielkim oddaniem i powodzeniem s. Metodia Ryszkiewicz, a po niej s. Honoria Pasionek. Praca dziewcząt polegała m.in. na wspólnych modlitwach i odbywaniu regularnych rekolekcji, na odwiedzaniu chorych i samotnych parafian, czytając im, robiąc zakupy czy wyświetlając przezrocza i puszczając nagrania z kazaniami papieża[126]. Ponadto młodzież zrzeszona w oazie uczęszczała na Msze św., niekiedy odprawiane przez zaproszonych gości (np. 19 XII 1979 był nim bp Tadeusz Błaszkiewicz), brała udział w dekanalnym Konkursie Wiedzy Religijnej czy wyjeżdżała na wakacje, organizowane przez parafię[127]. W pierwszych latach w pracach oazy pomagał o. Sułek[128].
Za czasów przełożeństwa s. Leonii Kalandyk wykonano generalny remont pomieszczeń zamieszkałych przez siostry. Całość poświęcił 4 X 1996 prowincjał Zakonu Braci Mniejszych o. Adam Błachut (m.in. w obecności Matki Prowincjalnej Nelli Szymkowiak)[129]. Pismem z 28 X 1999 abp Michalik pozwolił siostrom na urządzenie kaplicy zakonnej z prawem przechowywania Najświętszego Sakramentu[130].
Z racji podpisania dekretu beatyfikacyjnego założycielki Zgromadzenia, matki Małgorzaty Łucji Szewczyk przez papieża Benedykta XVI w dn. 20 XII 2012, siostry promowały jej osobę i dzieło aż do dnia beatyfikacji, która została przeprowadzona pół roku później[131]. Z powodu zmniejszenia się liczby powołań i decyzji władz zakonnych, siostry przestały pracować przy tutejszym klasztorze w 2014 r.
Ojcowie sprawują też opiekę duchową nad klasztorem serafitek przy ul. Reymonta 12, odprawiając codziennie w tamtejszej kaplicy poranną Mszę św. Najczęściej posługę pełni o. Krystian Cholewa, który od 2012 r. jest kapelanem sióstr. Kapłani uczestniczą także w wielu ważnych wydarzeniach dla sióstr. W okresie wakacyjnym w kościele św. Antoniego odbywały się śluby czasowe czy wieczyste. Najczęściej Mszy św. koncelebrowanej przewodniczy któryś z miejscowych kapłanów. Niekiedy głównymi celebransami są księża spoza miejscowej wspólnoty[132].
Z okazji studwudziestopięciolecia powołania zgromadzenia, w dn. 15 IX 2006 uroczystą Mszę św. jubileuszową odprawił bp A. Szal w asyście m.in. ks. infułata Stanisława Zygarowicza, ks. prałata Stanisława Zycha, ks. prałata Władysława Kenara, ks. prałata Józefa Kiełbowicza oraz ks. prałata Józefa Bara – Wikariusza Biskupiego ds. Zakonnych. Na uroczystości przybyły także siostry felicjanki z Matką Prowincjalną Elwirą Nieradką, siostry służebniczki z matką Zdzisławą Uryć, władze zakonne sióstr serafitek z Matką Generalną Nelli Staszowską i s. Antoniną Zygat – przełożoną Prowincji Oświęcimskiej zgromadzenia[133].
Grupy parafialne
Wraz z fundacją klasztoru Braci Mniejszych w Przemyślu w 1637 r. powstała Kongregacja Franciszkańskiego Zakonu Świeckich (FZŚ), który historycznie jest Trzecim Zakonem Franciszkańskim. Franciszkański Zakon Świeckich należy do wielkiej Rodziny Franciszkańskiej. Zasadniczo składa się ona z trzech Zakonów: Pierwszy Zakon, zwany Braćmi Mniejszymi (męski zał. 1209); Drugi Zakon, zwany Ubogimi Paniami lub Ubogimi Klaryskami (żeński, zał. 1212); Trzeci Zakon Franciszkanów Świeckich (zał. 1221 r.)[134].
Miejscowa Wspólnota FZŚ strukturalnie jest jedną z 26 wspólnot w regionie przemyskim, który obejmuje archidiecezję przemyską, diecezje rzeszowską, sandomierską, tarnowską i zamojsko-lubaczowską. Region dzieli się na cztery okręgi – miejscowa należy do 1. Okręgu Jarosławskiego, który skupia siedem wspólnot[135]. Opiekę duchową nad wspólnotą sprawuje Prowincja Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych w Krakowie, a bezpośrednio ojcowie asystenci[136] mianowani przez o. prowincjała, a posługujący w tutejszym klasztorze.
Zadaniem FZŚ jest szerzenie duchowości franciszkańskiej we współczesnym świecie, zainteresowanie tą duchowością współczesnego człowieka i niesienie wszystkim pokoju i dobra. Szczególny nacisk reguła kładzie na apostolat: przykładu, słowa, pełnienia dzieł miłosierdzia oraz budowania świata bardziej braterskiego i ewangelicznego. Tak jak św. Franciszek, jego świeccy naśladowcy żyją zgodnie z regułą w łączności z Kościołem w posłuszeństwie Ojcu Świętemu i całej hierarchii kościelnej[137].
Wspólnotą kieruje pięcioosobowy zarząd[138]. Odbywają comiesięczne dni skupienia, które prowadzone są w obecnym chórze klasztornym (chór zakonny za ołtarzem głównym jest poddany gruntownej renowacji) i gromadziły, oprócz tercjarzy zrzeszonych, czcicieli św. Franciszka i parafian zainteresowanych duchowością franciszkańską. W każdą niedzielę gromadzą się w kaplicy na wspólnych modlitwach (Liturgią Godzin) i wysłuchują konferencji o. asystenta. Organizują pielgrzymki, w okresie Bożego Narodzenia urządzają adorację Żłóbka i opłatek w refektarzu klasztornym z udziałem wszystkich zakonników. W życiu parafialnym zajmują się biednymi i chorymi. W minionych latach tercjarze gromadzili i rozdzielali odzież i dary żywnościowe dla potrzebujących parafian, a także zajmowali się kolportażem prasy katolickiej (rozprowadzano wówczas 100 egzemplarzy „Niedzieli” i 50 egzemplarzy „Źródła”)[139], zachęcając tym samym tercjarzy i parafian do pogłębiania wiedzy religijnej przez systematyczną lekturę prasy katolickiej. Prasę rozprowadzano codziennie łącznie z niedzielą, głównie podczas rannych Mszy św. Obecnie tercjarze spotykają się raz w miesiącu (w III niedzielę) na Mszy św. i spotkaniu modlitewno-formacyjnym, a także na nabożeństwie powołaniowym w poniedziałki i na adoracji Najświętszego Sakramentu w czwartki każdego tygodnia. Codziennie, poza niedzielą, siostry (miejscowa wspólnota jest mocno sfeminizowana) prowadzą w kościele koronkę do Miłosierdzia Bożego, podejmują obsługę lektorską jednej rannej Mszy św. w niedzielę, a także w dni powszednie w zależności od potrzeby[140].
Sprzyjającą okolicznością zachęcającą do wstępowania w szeregi FZŚ[141] było organizowanie każdego roku trzech serii rekolekcji zamkniętych w Częstochowie dla tercjarzy z terenu całej Polski. Prowadził je o. Mieczysław Kierzkowski[142], jak również przemyscy duszpasterze, np. 12–15 VIII 1978 ojcowie Z. Sułek i T. Warzybok[143]. Niekiedy w klasztorze przemyskim odbywają się spotkania III Zakonu z okolicy, np. 9 V 2015 miejscowa rada organizowała II Kwartalny Dzień Skupienia dla członków okręgu nr 1, na który przybyło pięć wspólnot (z Jarosławia, Lubaczowa, Wielkich Oczu, Przeworska i z parafii św. Marii Magdaleny z Przemyśla). W jego organizację zaangażowani byli o. Tadeusz Pawłowicz, ojciec asystent i o. Franciszek Szajer z Jarosławia[144].
Dwukrotnie, w dn. 31 V 1988 i 18 IV 1991 przemyską wspólnotę wizytował prowincjonalny asystent Świeckiej Rodziny Franciszkańskiej o. Ludwik Kurowski, gwardian z klasztoru w Wieliczce. Odprawiał dla tercjarzy Msze św., rozmawiał o ich problemach i wyzwaniach oraz wysłuchiwał sprawozdań z bieżącej działalności zarówno wspólnoty miejscowej, jak i tych działających na terenie Pogórza Przemyskiego (którymi opiekował się o. Szczerba)[145].
Do listopada 2017 r., tj. w czterdziestoletnim okresie istnienia parafii przy tutejszym klasztorze, profesję wieczystą złożyło 109 osób (z czego zmarło 68 tercjarzy, jedna wyjechała). Wspólnota liczyła 40 profesów wieczystych, 1 profeskę czasową i jedną nowicjuszkę. Większość, bo ok. 80%, to osoby powyżej 65 roku życia. Profesi rekrutują się z 14 przemyskich parafii i 3 podprzemyskich (Pikulice i Duńkowiczki). Parafię św. Antoniego reprezentuje obecnie 13 tercjarzy miejscowej wspólnoty, w tym 8 w bardzo podeszłym wieku – niewychodzących już z domu[146].
Jednymi z najstarszych grup, działającymi na wiele lat przed założeniem parafii, są grupy modlitewne zwane Różami Różańcowymi. Każda grupa (róża) składa się z 20 osób, które codziennie odmawiają po jednej dziesiątce Różańca świętego (Ojcze Nasz, 10 × Zdrowaś Maryjo, Chwała Ojcu). Każdej Róży przewodzi zelatorka lub zelator, którzy są odpowiedzialni za zmianę tajemnic, kompletność grupy, a także za systematyczne odmawianie całego różańca przez róże. Różaniec jest odmawiany w intencjach ogólnych, najczęściej miesięcznych, dotyczących całego Kościoła, parafii, misji, diecezji itp. lub w intencjach osobistych, za członków róży, za osoby, które prosiły o modlitwę lub sprawy, które polecono ich intencji. Róże Różańcowe są nie tylko wspólnotą modlitewną, ale i ludzką. Wspólnota ludzka to wzajemne wspieranie się członków róży w codziennych sprawach zarówno osobistych czy rodzinnych, jak też w działaniu na rzecz wspólnoty parafialnej. W parafii św. Antoniego Róże Różańcowe spotykają się w pierwszą niedzielę miesiąca w kościele, o godz. 15:00 na Mszy św., która sprawowana jest w ich intencji, a następnie na konferencji formacyjnej, zmianie tajemnic i prywatnej adoracji Najświętszego Sakramentu.
W pierwszych latach funkcjonowania parafii działało siedem róż, którymi opiekował się o. Sułek (ponownie w latach 1990–2008)[147]. W 1992 r. – było ich sześć (dwie męskie i cztery żeńskie)[148]. Od tego czasu moderatorem jest o. Krystyn Kusy. Obecnie w parafii działa 10 róż: Róża Matki Bożej Częstochowskiej, Róża Imienia NMP, Róża Matki Bożej Nieustającej Pomocy, Róża Matki Bożej Anielskiej, Róża Matki Bożej Miłosierdzia, Róża św. Jana Pawła II, Róża św. Antoniego z Padwy, Róża Miłosierdzia Bożego, Róża Matki Bożej Fatimskiej, Róża św. Józefa (męska)[149].
Rada Parafialna miała zostać powołana do życia po wizytacji 28 IV 1986 ks. dziekana Mariana Burczyka[150]. Jak zaznaczył w sprawozdaniu za rok 1989 r. o. Płachta, była ona w stadium organizacji. Tymczasowo jej rolę pełniła kapituła klasztorna i zarząd Franciszkańskiego Zakonu Świeckich, z którymi omawiano sprawy duchowe i materialne parafii. Trzy lata później w sprawozdaniu za rok 1992 r. o. Prokopiuk zaznaczył, że radę parafialną tworzyli członkowie III Zakonu, czyli de facto sytuacja się nie zmieniła[151]. Obecnie radę tworzą członkowie Akcji Katolickiej.
Akcja Katolicka przy parafii św. Antoniego z Padwy została powołana 15 V 2010. Aktywnych członków jest 11. Prezesem został wybrany Jerzy Golec, który pełni swą funkcje od początku powstania oddziału Akcji Katolickiej w parafii. Jak wynika ze statutu Akcji Katolickiej, asystentem jest każdorazowy proboszcz. Akcja Katolicka współpracuje z o. Proboszczem na różnych poziomach i jest aktywna w licznych dziedzinach dotyczących sfery parafialnej i duszpasterskiej, organizując zbiórki na rzecz osób potrzebujących z parafii i spoza niej. Pomaga w organizacji Drogi Krzyżowej w czasie rekolekcji parafialnych. Czynnie podejmuje współpracę z III Zakonem Franciszkańskim oraz wspólnotą Żywego Różańca. Oprócz zadań wynikających z odpowiedzialności za parafię i parafian, grupa Akcji Katolickiej podejmuje działania związane z realizacją zadań wynikających ze statutu. Statut przewiduje angażowanie się przez członków grupy we wszelkiego rodzaju pielgrzymki organizowane przez duszpasterzy oraz dni skupienia lub rekolekcje[152].
O właściwą jakość posługi duszpasterskiej dba nie tylko proboszcz i odprawiający nabożeństwa kapłani (m.in. poprzez jakość kazań), ale i osoby świeckie.
W pierwszych latach istnienia parafii organistką była s. Leonia Panasik, serafitka. Od połowy 1983 r. do końca lutego 1985 r. obowiązki organisty pełnił br. Jacek Bęś, po którym przez dwa miesiące br. Benedykt Łącki [153]. W latach 1987–1992 organistą był Mieczysław Lis, a po nim, w okresie 1 IX 1992 – 31 I 1998 Leszek Łach[154]. Po nim grał na miejscowych organach i animował śpiew p. Krzysztof Saj (1 II 1998 – 31 I 2009)[155]. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych i na początku dwutysięcznych w zastępstwie na organach grali też Łukasz Miśko (uczeń I LO im. J. Słowackiego w Przemyślu – obecnie dominikanin) oraz p. Bogusław Załęski. Następnie organistami byli: p. Walentyn Popadyn (1 II – 30 VI 2009) oraz od 1 VII 2009 p. Lesław Żółty[156].
Ślub byłego prezesa ministrantów, Stanisława Cebeńki, 27 IX 1997 był okazją do pierwszego zaprezentowania się grupy wokalno-muzycznej, która stała się zalążkiem chóru, prowadzonego początkowo przez ucznia I LO im. J. Słowackiego w Przemyślu Łukasza Miśko – pomocnika organisty. Bezpośrednim impulsem do skupienia młodzieży wokół regularnych prób była wizytacja abpa Józefa Michalika 30 XI 1997. Był to dzień prezentacji nowego chóru, który na kilka lat zagościł w parafii. Śpiewał on podczas wszystkich najważniejszych uroczystości i dawał też koncerty kolęd i pieśni religijnych (pierwszy odbył się 11 I 1998)[157]. Opiekunami chóru byli o. Tadeusz Pawłowicz i s. Salomea Anna Koper, którzy 5 II 1998 zorganizowali wraz z o. dk. Wacławem Bujakiem zimowy wyjazd integracyjny do Poronina, Zakopanego i Krakowa[158].
Kiedy z dn. 1 II 1998 obowiązki organisty przejął p. Krzysztof Saj, początkowo w parafii działały dwa chóry – młodszy, kierowany przez Ł. Miśko i starszy, złożony z profesjonalnych śpiewaków (uczniów, absolwentów i nauczycieli Zespołu Państwowych Szkół Muzycznych im. Artura Malawskiego w Przemyślu). Jednak już od świąt wielkanocnych 1998 r. podczas głównych uroczystości oba zespoły śpiewały razem[159]. Dzięki pracy K. Saja i zaangażowaniu wielu nowych osób, ostatecznie wyłonił się profesjonalny chór, który przyjął nazwę „Exultate Deo”. Już w 1999 r. na I VI Ogólnopolskim Festiwalu Kolęd i Pastorałek w Będzinie chór zdobył I wyróżnienie, a aranżacja K. Saja kolędy „Cicha noc” zdobyła uznanie znanego kompozytora, przewodniczącego jury Romualda Twardowskiego. Podobnie jak poprzednio chór – poza śpiewem podczas świąt kościelnych – dawał też koncerty kolęd w kościele[160].
Obecny chór parafialny działa od października 2016 r. Pierwsza prezentacja grupy miała miejsce podczas Wielkiego Postu 2017 r. Były to cotygodniowe spotkania modlitewne, których centrum stanowiło Słowo Boże oraz refleksja nad tekstami liturgii niedzielnej, animowane przez śpiewy w duchu Taizé. Repertuar chóru to przede wszystkim utwory z zakresu muzyki liturgicznej i kościelnej, wielogłosowe, opracowane przez środowisko dominikańskie z Krakowa i Poznania. Podstawowym śpiewnikiem używanym przez grupę jest wydany przez krakowskich dominikanów: „Niepojęta Trójco” tom 1 i 2. Do chóru należą pasjonaci muzyki, którzy mimo braku przygotowania teoretycznego wykazują się praktycznymi zdolnościami wokalnymi. Godne podkreślenia jest to, iż członkowie chóru poświęcają swój czas mimo rozlicznych codziennych obowiązków rodzinnych i zawodowych. Próby chóru odbywają się w każdy wtorek i piątek wieczorem w refektarzu klasztornym, opiekunem i dyrygentem jest o. Cyprian Mazurek[161].
W latach 2001–2009, z inicjatyw proboszcza i gwardiana o. Damiana Bieńkowskiego, przy parafii działał zespół muzyczny San Damiano. Po raz pierwszy zaprezentował się podczas nabożeństwa ku czci św. Franciszka z Asyżu w składzie: o. D. Bieńkowski – gitara, Paweł Maciałek – organki, Mateusz Leszczak – skrzypce oraz Paulina Folwarska, Joanna Pierchajło i Patrycja Zybińska – śpiew[162]. We wrześniu 2004 r. zespół nagrał płytę. Zespół wielokrotnie koncertował nie tylko w Przemyślu, ale i różnych klasztorach franciszkańskich; brał także udział w Przeglądach Piosenki Religijnej w Przemyślu, zdobywając wyróżnienie[163].
Jedną z najważniejszych grup parafialnych jest Liturgiczna Służba Ołtarza. Działała na wiele lat przed powołaniem parafii. Chłopcy posługujący przy ołtarzu rekrutują się głównie z parafii i uczniów uczęszczających do szkół na jej terenie. Opiekunami Koła Ministrantów i Lektorów im. św. Stanisława Kostki byli zazwyczaj młodsi ojcowie, którym pomagał zarząd koła z prezesem na czele – odpowiadający za to, by podczas każdej Mszy św. była pełniona służba. Od czasów o. Samuela Bommersbacha koło posiada swoją księgę, a liczba ministrantów i lektorów, zwłaszcza w II połowie lat 90. i pierwszych latach dwutysięcznych, sięgała ponad 50 osób[164]. Wynikało to z bardzo dobrej współpracy opiekunów koła[165] z prezesami zarządu koła[166]. Nowi ministranci, po uprzednim przygotowaniu przez opiekuna i prezesa, zawsze byli i są przyjmowani w poczet liturgicznej Służby Ołtarza przez ojca proboszcza podczas uroczystej Mszy św. Osobną ceremonię ojciec proboszcz prowadził i prowadzi przy przyjmowaniu nowych lektorów. Swoje święto Liturgiczna Służba Ołtarza obchodzi 18 września, w uroczystość św. Stanisław Kostki.
Dodatkowo, od września 1995 r. udało się zorganizować grupę ministrantów-seniorów, a więc dorosłych mężczyzn, którzy wyrazili chęć służenia przy Ołtarzu Pańskim. Pierwszymi byli panowie Jacek Rybienik i Jan Makara. Ten drugi przez wiele lat przewodniczy tej grupie, po dzień dzisiejszy pełniąc różne funkcje pomocnicze w klasztorze. Opiekował się nimi o. proboszcz Robert Prokopiuk.
Poza służbą przy ołtarzu, ministranci pełnili różne dodatkowe funkcje, jak asysta przy tzw. kolędzie i pomoc w jej organizacji. Co roku, przynajmniej kilku z nich brało udział w Wielkopostnych i Adwentowych Dniach Skupienia, Franciszkańskich Dniach Braterstwa w Wyższym Seminarium Duchownym w Krakowie-Bronowicach Wielkich. Była to okazja do pogłębienia wiary, modlitewnej zadumy, ale i poznawania Krakowa, Wieliczki i okolic. Wewnętrzne Dni Skupienia, połączone często z konkursami wiedzy ministranckiej, wprowadził od 13 IX 1997 o. Mariusz Uniżycki. Koło służyło i służy integracji towarzyskiej i wyrabianiu właściwych postaw spędzania czasu wolnego. Już w pierwszych latach funkcjonowania parafii organizowano coroczne spotkania opłatkowe dla ministrantów i lektorów oraz ich rodziców[167]. Ponadto od drugiej połowy lat 90. dbano o organizację rajdów dla ministrantów[168], dyskotek, ognisk integracyjnych, wyjść na wystawy muzealne, czy meczy w piłkę nożną, zarówno między zawodnikami z koła, jak i z innych parafii[169] – wiele tych form wprowadzano za czasów o. Tadeusza Pawłowskiego. Za czasów o. Mansweta Zawady ministranci mieli okazję wyjeżdżać w miejsca bardziej oddalone, a 15 z nich, przy wsparciu finansowym o. proboszcza Damiana Bieńkowskiego, wzięło udział w dn. 1–6 VII 2002 w rekolekcjach w klasztorze w Dursztynie. W ostatnich latach Ministranci i Lektorzy mieli możliwość bezpośredniego zapoznania się z historią Przemyśla, zwiedzając Forty Twierdzy Przemyśl. Atrakcją zbył również ubiegłoroczny spływ kajakowy rzeką San.
W roku 2005, z inicjatywy o. Pawła Sambora, założono przy parafii Młodzież Franciszkańską (zwaną w skrócie FRA). Przez sześć lat była to jedna z najbardziej prężnych grup parafialnych. Zadaniem jej funkcjonowania był aktywne uczestnictwo w życiu parafialnym, ze szczególnym uwzględnieniem ducha franciszkańskiego. Podstawą działalności były piątkowe spotkania w duchu przyjaznej atmosfery i wzajemnego poznawania się poprzez przyjaźń i wiarę, a także oprawa Mszy św. FRA prowadziła zwłaszcza oprawę Mszy św. o uzdrowienie, które regularnie od wielu lat w kościele odprawia o. Józef Witko – poza członkami chórku na gitarze w tych latach grała Magdalena Józefowicz. Dużo pracy w rozwój tej formy adresowanej do młodych ludzi włożył o. Jacek Robak, a po nim o. Piotr Balcerzak (2008–2009), o. Jacek Biegajło (2009–2011) oraz o. M. Kurantkiewicz (w 2010 r.). Młodzież uczestniczyła we Franciszkańskich Dniach Braterstwa w Bronowicach Wielkich, Franciszkańskich Spotkaniach Młodych w Kalwarii Pacławskiej, nocnych pielgrzymkach do Sanktuarium w Kalwarii Pacławskiej. Niekiedy podejmowano dodatkowe inicjatywy, np. 28 IX 2007 dziewczęta uczestniczyły w spotkaniu z siostrami postulantkami z zakonu serafitek, a 10 XI 2007 w diecezjalnym Radia Fara o pracy FRA i o roli i znaczeniu św. Franciszka we współczesnym świecie opowiadali o. J. Robak oraz Joanna Płaziak, Joanna Hadała, Katarzyna Płaziak i Krzysztof Rejman – tworzący trzon grupy[170].
W 1979 r. podjęto opiekę duchową nad chłopcami i młodzieżą męską z tzw. rodzin trudnych – rozbitych czy objętych problemami nałogów (zwłaszcza alkoholowego). Wziąwszy pod uwagę niepokoje społeczne w ówczesnej Polsce, drastyczne załamanie się gospodarki państwa i ogromny wzrost spożycia alkoholu w tych latach problem ten bynajmniej nie dotyczył tylko Przemyśla. W pracę z chłopcami zaangażował się o. Sułek oraz siostra Metodia Ryszkiewicz, przy czynnej pomocy kleryków seminarium przemyskiego. Organizowano dla nich nabożeństwa, spotkania integracyjne, dni skupienia, wspólne wycieczki czy wyjazdy wakacyjne. Wszelkie fundusze pokrywano z pieniędzy parafialnych[171].
W 2003 r. przy klasztorze założono grupę Anonimowych Alkoholików, która spotyka się regularnie na spotkaniach wewnętrznych oraz na nabożeństwach[172].
Praca na rzecz lokalnego Kościoła, miasta i okolicy
Parafia św. Antoniego jest częścią archidiecezji przemyskiej[173] i wchodzi w skład dekanatu Przemyśl I, który – poza omawianą – tworzą parafie: św. Marcina w Krasiczynie, parafia pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Nehrybce, parafia pw. Najświętszego Serca Jezusowego i bł. Jakuba Strzemię w Pikulicach, parafia pw. Matki Bożej Zbaraskiej w Prałkowcach, parafia w. św. Marii Magdaleny w Przemyślu (oo. franciszkanów konwentualnych), parafia archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i Świętego Jana Chrzciciela, parafia Najświętszego Serca Jezusowego i Świętej Teresy od Jezusa w Przemyślu (oo. karmelitów bosych). Ze względu na strukturę trudno się dziwić, że ojcowie pracujący przy klasztorze najwięcej pomagali i pomagają parafiom, wchodzących w skład dekanatu.
Na czele dekanatu stoi dziekan, którym jest każdorazowy proboszcz parafii katedralnej[174]. Odpowiada on za przestrzeganie prawa i porządku w dekanacie oraz inspirowanie życia religijnego i duchowego. Ze względu na swoje położenie, jak i charakter, nierzadko dni skupienia czy rekolekcje dla kapłanów dekanatu odbywały się w klasztorze.
Najbardziej popularną formą pomocy, jaką udzielają kapłani z parafii św. Antoniego, była i jest pomoc w konfesjonale. Sakramentu Pokuty i Pojednania wielokrotnie klerykom w Seminarium Duchownym udzielali ojcowie Sułek i Płachta[175]. Od września 2002 r. spowiednikiem sióstr felicjanek jest o. Krystyn Kusy[176]. Nierzadko kapłani odprawiają nabożeństwa na prośbę księży z dekanatu – czy to z powodu nadzwyczajnych wypadków w danej parafii (choroba, urlop), czy też zaproszenie do koncelebry podczas odpustów parafialnych.
Ojcowie często głoszą rekolekcje nie tylko w parafiach w okolicy Przemyśla, ale i poza granicami archidiecezji przemyskiej. Już w pierwszym roku funkcjonowania parafii, w czasie Wielkiego Postu 1978 r., o. Tymoteusz Warzybok odprawił je w Kaszycach i Żurawicy, a o. Zbigniew Sułek w Ujkowicach oraz w parafii reformackiej w Krakowie-Azorach. Rok później o. Warzybok głosił rekolekcje w Walawie, Krównikach i Ujkowicach[177]. Trudno przytaczać wszystkie przykłady, gdyż każdego roku miejscowi kapłani głosili rekolekcje czy prowadzili misje św. przynajmniej w kilku parafiach diecezji przemyskiej. W kwietniu 2011 r. o. Damian Bieńkowski głosił rekolekcje w Perth w Australii. W ostatnich latach, ze względu na obecność franciszkanów w Norwegii, do pomocy duszpasterskiej oraz w celu wygłoszenia rekolekcji dla Polonii do Dramen i w Stavanger wyjeżdżali kilkukrotnie ojcowie: Tadeusz Pawłowicz, Eligiusz Górski, Zbigniew Rogowski i Cyprian Mazurek[178].
Wspólnota, ze względu na bliskość, utrzymuje żywe kontakty przede wszystkim z dwoma klasztorami reformackimi, tj. w Jarosławiu i Bieczu. Wielokrotnie ojcowie pracujący w Przemyślu wcześniej posługiwali w tych placówkach lub z nich byli przenoszeni do pracy do stolicy archidiecezji przemyskiej. Ojcowie wielokrotnie pomagali też franciszkanom konwentualnym w sanktuarium w Kalwarii Pacławskiej. Była to najczęściej posługa w konfesjonale, czy to w przypadku spowiedzi rekolekcyjnej nowicjuszy, czy z powodu ważnych świąt kościelnych. Jako jeden z pierwszych w pomoc zaangażował się tam o. Teodor Knapczyk, a od kilku lat spowiednikami w sanktuarium okresowo jest obecny gwardian o. Cyprian Mazurek i proboszcz o. Tadeusz Pawłowicz.
Zarówno proboszczowie, kapłani, jak i wierni uczestniczą we wszystkich najważniejszych wydarzeniach kościelnych organizowanych na terenie miasta oraz archidiecezji przemyskiej. Ze względu na bliskość kościoła katedralnego, będącego równocześnie siedzibą dekanatu, ojcowie wielokrotnie uczestniczyli w różnych ważnych wydarzeniach (najczęściej w koncelebrze podczas świąt kościelnych czy pełniąc posługę w konfesjonale). Tak było np. gdy w dn. 12–13 I 1996 kościoły przemyskie nawiedziła figura Matki Bożej Fatimskiej. Świeccy i zakonnicy z parafii św. Antoniego nieśli figurę ulicami miasta, a w drugi dzień kapłani prowadzili w katedrze trzykrotnie adorację przed obrazem Matki Bożej (ojcowie Knapczyk, Bommersbach i Rogowski dla młodzieży, ojciec Sułek i członkowie III zakonu – parafialną, a o. Prokopiuk – dziecięcą na ok. 30 tysięcy uczestników)[179].
Również księża z dekanatu wspierali miejscowych duszpasterzy, głównie w pracach w konfesjonale w czasie spowiedzi dekanalnej w Wielkim Tygodniu czy dniach poprzedzających Boże Narodzenie.
Ze względu na bliskość granicy z Ukrainą, przez wiele lat z parafii wysyłano wiele darów do klasztorów franciszkańskich. Wynikało to z faktu, że ojcowie uprzednio pracujący w Przemyślu zostawali misjonarzami w tym kraju (o. T. Pawłowicz, o. M. Uniżycki). W 1991 r. zbierano ofiary na odlanie dzwonów dla misji w Togo, które 5 XII 1991 przekazano za pośrednictwem o. Zdzisława Goraja[180].
Poza typowymi formami współpracy franciszkanie proszeni są niekiedy przez miejscowych ordynariuszy o dodatkowe zaangażowanie w prace na terenie miasta i diecezji.
Dużym zaufaniem bpa Ignacego Tokarczuka cieszył się o. Zbigniew Sułek – pierwszy proboszcz parafii św. Antoniego. Przykładowo w 1978 r. przeprowadził z polecenia ordynariusza wizytację kanoniczą Domu Generalnego Sióstr Opatrzności Bożej w Przemyślu[181]. Jesienią bp Tokarczuk zlecił o. Sułkowi referat z zakresu katechetyki, który był odczytywany podczas spotkań dekanalnych[182].
O. Tymoteusz Warzybok, przez wiele lat pracujący w klasztorze, został mianowany przez bpa Tokarczuka referentem do spraw Franciszkańskiego Zakonu Świeckich w diecezji przemyskiej. Od 1975 r. o. Warzybok współorganizował zjazdy członków III Zakonu w sanktuarium w Leżajsku, głosząc przez trzy dni rekolekcje. W obrębie pięciu dekanatów sąsiadujących z przemyskim wygłaszał konferencje do członków rodziny franciszkańskiej. Powoływał też, na zaproszenie księży proboszczów, nowe placówki, udając się raz w miesiącu z konferencjami do członków III Zakonu[183]. On też w dn. 15–18 V 1983 przeprowadził w domu rekolekcyjnym sióstr szarytek w Częstochowie rekolekcje zamknięte dla członków III Zakonu z całej Polski[184]. Po opuszczeniu Przemyśla przez o. Warzyboka w grudniu 1985 r. opiekę nad członkami Świeckiej Rodziny Franciszkańskiej przejął o. Witalis Szczerba, który jeździł po Pogórzu Przemyskim, wygłaszając programowe kazania i przyjmując nowych kandydatów[185]. W II połowie lat 80. i w latach 90. XX w. było dziesięć parafii, w których działali tercjarze, będący pod opieką duchową o. Szczerby. Organizował on dla nich doroczne pielgrzymski ŚRF do Leżajska[186]. W 2002 r., po chorobie i przeniesieniu o. Szczerby do Krakowa, minister prowincjonalny powierzył jego obowiązki o. Józefowi Przybylakowi, który pełnił je przez pięć lat[187]. Od tego czasu funkcję tę pełnią kapłani spoza Zakonu Braci Mniejszych.
Podczas swego krótkiego pobytu w Przemyślu (2000–2002) o. Lech Dorobczyński założył wraz z państwem Lucyną i Henrykiem Rudawskimi Przemyski Chór Gospel. Chór od tego czasu koncertuje i organizuje Międzynarodowe Warsztaty Muzyki Gospel, w których uczestniczy również – mieszkający od lat poza Przemyślem – założyciel. Dzięki niemu i zaangażowaniu wielu innych osób przemyski ośrodek stał się jednym z ważniejszych miejsc promujących ten rodzaj muzyki[188].
Ze względu na kameralny charakter i dostępność świątyni kościół św. Antoniego to miejsce spotkań i nabożeństw dla wielu grup niezwiązanych ze wspólnotą klasztorną i parafialną na co dzień.
W dn. 18 X 1984 Mszę św. w pięćdziesięciolecie święceń kapłańskich odprawili w kościele św. Antoniego: o. Marceli Pasiecznik (który po drugim roku w Seminarium Duchownym w Przemyślu przeszedł do zakonu reformatów, był więźniem Dachau i Flossenburga i pracował w Polskiej Prowincji Franciszkańskiej w Pulaski w USA), ks. Antoni Pasterczyk z Rzeszowa, ks. prałat Zygmunt Gorzeński z Przemyśla, ks. Henryk Kieślicki z Przeworska, ks. Feliks Schuchart[189]. 20 IX 1986 Mszy św. koncelebrowanej przewodniczył ordynariusz tarnowski bp Jerzy Ablewicz. Była ona okazją do spotkania dla byłych i obecnych parafian z Pnikuta koło Mościsk (na Ukrainie), gdzie bp Albewicz był proboszczem. Poświęcił on tablicę poświęconą zwycięstwu nad Tatarami pod Kormanicami, które w 1673 r. odniosły połączone siły przemyślan i pnikuczan, pod dowództwem gwardiana przemyskich reformatów o. Krystyna Szykowskiego[190].
14 IX 1996 w kościele nastąpiło odsłonięcie i poświęcenie pamiątkowej tablicy ku czci harcmistrza Jana Kruka, pierwszego komendanta Szczepu Drużyn Harcerskich „K” w Przemyślu. Odsłonili ją przewodniczący komitetu dh Marian Kasprowicz w asyście druhów: Zdzisława Nowakowskiego, Henryka Sorockiego, Romana Taworskiego i Jerzego Winiarczyka. Mszy św. przewodniczył wiceoficjał Sądu Biskupiego ks. prałat Stanisław Czenczek, a koncelebrowali ks. Władysław Dec SDB i o. proboszcz Robert Prokopiuk. Podczas Mszy św. służyli harcerze[191]. W ostatnich latach parafia jest miejscem spotkań najmłodszych harcerzy, którzy dzięki zaangażowaniu ojców Pawłowicza i Mazurka odbywają w zabudowaniach klasztornych swoje zbiórki. W przeddzień setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości (10 XI 2018) obaj zostali odznaczeni Honorową Odznaką Harcerstwa Przemyskiego podczas uroczystości pod pomnikiem Orląt Przemyskich za wydatną pracę na rzecz rozwoju harcerstwa przemyskiego[192].
7 IX 1997 podczas Mszy św. o godz. 11:45 nastąpiło uroczyste przekazanie omoforu (paliusza arcybiskupiego) św. Jozefata Kuncewicza metropolicie przemyskiemu greckokatolickiego ks. abp. Janowi Martyniakowi. Relikwia ta przez dziesięciolecia przechowywana była w klasztorze franciszkańskim – niegdyś ważnym centrum propagowania unii w Rzeczpospolitej Obojga Narodów[193]. Stronę przekazującą reprezentował o. proboszcz Robert Prokopiuk, a państwową – wojewódzki konserwator zabytków Marek Gosztyła[194].
Kościół św. Antoniego w dn. 13 X 2010 był miejscem rozpoczęcia obchodów stuczterdziestolecia powstania Szkoły Podstawowej nr 5, leżącej na terenie parafii. Mszy św. o godz. 9:00 przewodniczył bp Adam Szal, a uczestniczyli w niej społeczność szkolna, władze miasta i licznie zaproszeni goście. Ojcowie zostali zaproszeni do wzięcia udziału w dalszych częściach obchodów, które odbyły się w Miejskim Domu Kultury, obok budynku szkoły[195].
W Przemyślu 25 XI 2018 obchodzono rocznicę pięćsetpięćdziesięciolecia polskiego parlamentaryzmu. Po Mszy św. w katedrze marszałek Sejmu RP Marek Kuchciński wraz z gośćmi przybył do kościoła, by złożyć kwiaty przed tablicą upamiętniającą postać Andrzeja Maksymiliana Fredry z Pleszowic – senatora, posła i marszałka Sejmu z 1652 r., pochowanego w kryptach świątyni. Czcigodnych gości witał gwardian klasztoru – o. Cyprian Mazurek. Wartę pełnili harcerze z 5 Drużyny Starszoharcerskiej z Przemyśla oraz Straż Marszałkowska[196].
Dzięki zaangażowaniu ks. prałata Tadeusza Białego, diecezjalnego duszpasterza młodzieży archidiecezji przemyskiej, od wielu lat kościół św. Antoniego jest miejscem gromadzenia się młodzieży akademickiej Przemyśla, zwłaszcza tej związanej z Państwową Wyższą Szkołą Wschodnioeuropejską. Pierwsza Msza św. dla tej wspólnoty została odprawiona 3 XII 2006. Młodzi ludzie spotykają się na cotygodniowej, niedzielnej Mszy św. (najczęściej odprawianej przez ks. Białego), odbywają rekolekcje i angażują się w różne inicjatywy w mieście, diecezji i poza nią[197]. Przykładowo klasztor był miejscem wielu spotkań informacyjnych, a potem formacyjno-logistycznych dla osób, które wyjeżdżały na Światowe Dni Młodzieży w Panamie w styczniu 2019 r. Prowadzili je ks. Grzegorz Socha, moderator Diecezjalnego Centrum ŚDM AP oraz Maciej Orzechowski, odpowiedzialny za kontakty zagraniczne w Diecezjalnym Centrum. Od października 2018 r. w każdy drugi czwartek miesiąca po Mszy św. odbywają się Wieczory Zaufania. Program każdego obejmuje udział we Mszy św. oraz spotkania z interesującymi osobami lub konferencje na wybrane tematy[198].
Z refektarza klasztornego, poza wspólnotą zakonną i grupami parafialnymi, korzystają niekiedy inne grupy. Przykładowo 14 I 1990 o. Stanisław Płachta odprawił w języku esperanto Mszę św. dla grupy przemysko-rzeszowskiej (23 osoby), po której odbyło się spotkanie opłatkowe w refektarzu[199]. 24 I 1995 spotkanie opłatkowe pracowników banków w Przemyślu poprowadził w nim o. Teodor Knapczyk, a 23 I 1998 i 20 I 1999 – o. Robert Prokopiuk[200].
Od kilku lat wspólnota klasztorna bliżej współpracuje z zarządem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu. 12 I 2012 Mszę św. w intencji żyjących i zmarłych członków TPN odprawił bp Adam Szal w asyście o. Pawłowicza. Następnie odbył się opłatek dla członków Towarzystwa w refektarzu klasztornym i krótki program artystyczny, wykonany przez młodzież ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego nr 1 pod opieką Agnieszki Łach i Ewy Świtek. Podobne spotkanie odbyło się rok później, 17 I 2013 – Mszy św. ponownie przewodniczył bp Szal[201]. 25 VI 2016 środowisko skupione wokół Towarzystwa zorganizowało w refektarzu klasztornym promocję książki dr Agnieszki Gocal pt. Twórczość kaznodziejska przemyskiego franciszkanina Konrada Kawalewskiego (1758–1832), Przemyśl 2016, wydaną staraniem TPN. W promocji udział wzięło miejscowe środowisko intelektualne. Po promocji odprawiona została Msza św., której przewodniczył nowo wybrany metropolita przemyski abp Adam Szal w asyście ks. prałata Zbigniewa Suchego i o. Krystyna Kusego[202].
Kościół i klasztor rzadko goszczą w mediach lokalnych i regionalnych. Niemniej jednak niektóre inicjatywy dostrzegane są na łamach miejscowej prasy („Nasz Przemyśl”, „Życie Podkarpackie”). Tak było m.in., kiedy w okresie 1999–2000, dzięki zaangażowaniu i pracy o. Eryka Hoppego, wyszło kilka numerów biuletynu parafialnego „Nauczyciel Ewangelii” (nakład ok. 800 egzemplarzy). Pismo spotkało się nie tylko z pozytywnym odzewem wśród parafian, ale i zostało zauważone przez dziennik rzeszowski „Nowiny” (wyd. weekendowe, 18–20 II 2000)[203].
11 VII 1990 w kościele ekipa amerykańsko-polska kręciła film dokumentalny pt. „The Other Side of Faith” (Druga strona wiary). To opowieść o losach Stefanii Burzmińskiej z domu Podgórskiej, która jako młoda kobieta uratowała w swoim domu przy ul. Tatarskiej 3 podczas II wojny światowej trzynastu Żydów. Film, dostępny dziś on-line na stronie Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie (https://collections.ushmm.org/search/catalog/irn74213), pokazuje kościół św. Antoniego, w którym Burzmińska opowiada swoją historię – modliła się w nim, prosząc Boga i Najświętszą Panienkę o opiekę i wskazówki, w jaki sposób chronić ukrywających się w czasie zagrożenia[204].
Zakończenie
Historia parafii, jak na zaledwie 41 lat swego funkcjonowania (1977–2018) jest niezwykle żywa – oddaje wielość inicjatyw duszpasterskich, podejmowanych przez kapłanów pracujących w klasztorze, niejednokrotnie we współpracy z władzami zakonnymi oraz z kapłanami diecezjalnymi. Zmieniająca się rzeczywistość w Polsce, ale i w Przemyślu oraz wychodzenie naprzeciw aktualnym potrzebom i wyzwaniom (średnia wieku jest coraz większa, przy zmniejszającej się liczbie wiernych) zmusza duszpasterzy do szukania nowych form pracy z ludźmi. Warto przypomnieć, że ze względu na swoją lokalizację kościół św. Antoniego nie pełni funkcji jedynie kościoła parafialnego. To popularna świątynia, bo znajdująca się na głównych szlakach komunikacyjnych miasta. Ze względu na to, że jednonawowy kościół jest niewielki, przytulny, z wieczystą adoracją Pana Jezusa w Najświętszym Sakramencie, panuje w nim atmosfera modlitwy[205]. Wpływ duchowości franciszkańskiej nie jest bez znaczenia – jest mocno zauważalny w podejmowanych pracach i wyrabianiu odpowiednich postaw zarówno moralnych, jak i religijnych. Równocześnie użytkowanie zabytkowej świątyni i klasztoru, położonych w ruchliwej części miasta (przy dużym obciążeniu ruchu samochodowego oraz kolejowego) wymusza konieczność nieustannej troski o stan zachowania zabytków. Równocześnie warto zaznaczyć, że prowadzenie parafii jest tylko jednym z wyzwań, których podjęli się miejscowi franciszkanie na przestrzeni prawie czterystu lat obecności w Przemyślu.
Aneks 1
Skład osobowy zakonników pracujących w Przemyślu w latach 1977–2018
Przełożeni:
o. Zbigniew Sułek (1972–1981 – gwardian klasztoru; 1977–1984 – proboszcz parafii i wikary klasztoru i ekonom; i od 1990 do śmierci w 2011 r. senior)
o. Tymoteusz Warzybok (1972–1985 – pracował w klasztorze: 1977–1984 – wikary parafii, 1981–1985 – gwardian klasztoru; 1984–1985 – proboszcz parafii)
o. Stanisław Płachta (1985–1990 – gwardian klasztoru i proboszcz parafii; od 2017 r. senior)
o. Robert Prokopiuk (1990–1999 – gwardian klasztoru i proboszcz parafii)
o. Damian Bieńkowski (1999–2008 – gwardian klasztoru; 1999–2011 – proboszcz parafii)
o. Jacek Biegajło (2008–2011 – gwardian klasztoru i wikary parafii)
o. Tadeusz Pawłowicz (2011–2017 – gwardian klasztoru i proboszcz parafii; od 2017 r. pozostał na stanowisku proboszcza; w klasztorze też w latach 1996–2000)
o. Cyprian Mazurek (od 2017 r. gwardian klasztoru; od 2017 r. wikary parafii; w klasztorze od 2016 r.)
Kapłani:
o. Emil Brzuszek (1971–1981 magister nowicjatu), o. Krystyn Kusy (1972–1973 wikary i wicemagister nowicjatu; w klasztorze nieprzerwanie od 1999: w l. 1999–2008 wikary klasztoru i parafii, od 2013 ekonom klasztoru), o. Ferdynand Sobanek (1972 i wicemagister nowicjatu od 1975)[206], o. Mariusz Dębiński (1973–1978; 1977–1978 wikary parafii; 1983–1984), o. Walenty Gnida (1974–1976), o. Marcin Kordowisko (1976–1978, 1980–1983), o. Benedykt Kwaśny (1978–1985), o. Rajmund Kapteina (1978–1980 wicemagister nowicjatu), o. Kamil Łętowski (1978–1982 wikary parafii), o. Antoni Szlachta (1979–1980), o. Roman Jezierski (1980–1984), o. Bogumił Jarosz (1981–1985), o. dk Edward Kolasiński (1981–1984), o. Antoni Chorzewski (1983–1986), o. Feliks Siedlecki (1984–1987), o. Witalis Szczerba (1984–2002; wikary parafii w latach 1984–1990), o. Józef Przybylak (1984–1987; 2002–2007), o. Aureliusz Oszajca (1986–1989), o. Franciszek Szajer (1986–1987), o. Józef Kiełbasa (1987–1990), o. Roger Mularczyk (1987), o. Bonawentura Nosek (1987–1990; 2011–2013), o. Bogdan Reczek (1987–1992; od 1990 wikary parafii), o. Klaudiusz Michalski (1989–1991), o. Zbigniew Stec (1990–1992), o. Nereusz Oszajca (1990–1993; od 1992 wikary parafii), o. Arnold Potępa (1991–1993), o. Berard Karpiński (1992–1993), o. Zbigniew Rogowski (1993–1996 i od 2013 r.; w latach 2013–2017 wikary parafii), o. Teodor Knapczyk (1993–1996 – wikary parafii), o. Bogusław Chodkiewicz (1993–1994), o. Samuel Bommersbach (1994–1996), o. Ernest Knop (1996–2002; wikary parafii 1996–1999), o. Rafał Herman (1996–1997), o. Mariusz Uniżycki (1997–1998), o. Eryk Hoppe (1998–2000), o. dk. Wacław Bujak (1996–2000), o. Krystyn Kusy (od 1999; 1999–2011 wikary parafii), o. Manswet Zawada (2000–2005), o. Lech Dorobczyński (2000–2002), o. Salwator Budziński (2002–2008), o. Robert Konik (2002–2003), o. dk. Jacek Dudziński (2002–2003), o. Jerzy Kulpa (2003–2004), o. dk. Waldemar Adamczyk (2003–2005), o. Paweł Sambor (2004–2005), o. Jacek Robak (2005–2008), o. Błażej Sówka (2005–2006), o. Benedykt Kordula (2006–2007), o. Cezary Chustecki (2007–2008), o. Wiktor Wilkosz (2007–2008), o. Arnold Potępa (2008–2011), o. Piotr Balcerzak (2008–2009), o. dk. Jordan Dylewski (2008–2011), o. Marceli Kosim (2009–2011), o. M. Kurantkiewicz (2010), o. Elizeusz Górski (2011–2017; wikary parafii 2011–2013), o. Korneliusz Kłósek (2011–2014), o. Tomasz Michalik (2011–2012), o. Tomasz Kupczakiewicz (2012–2014), o. Krystian Cholewa (od 2012), o. Zacheusz Baran (2012, 2014–2015), o. Krzysztof Sroka (2017–2018).
Bracia zakonni:
br. Feliks Siedlecki (1972–1978), br. Mieczysław Wojtowicz (1972–1975), br. Antoni Chorzewski (1975–1976), br. Tymoteusz Woła (1976–1978), br. Florian Mazurkiewicz (1978–1980), br. Antoni Wojtal (1978–1984), br. Benedykt Łącki (1981–1985), br. Jacek Bęś (1983–1985), br. Bronisław Zając (1983), br. Krzysztof Nowak (1984), br. Albert Pławecki (1984), br. Tadeusz Skorupski (1984), br. Salwator Wojtowicz (1984–1985), br. Gabriel Jurowski (1985–1986), br. Maciej Budzyński (1985–1986), br. Idzi Błędowski (1985–1987), br. Mirosław Kowalczyk (1985–1988), br. Samuel Juraszek (1985–1987), br. Sebastian Zabłotny (1985–1987), br. Nazariusz Szcząchor (1986), br. Michał Krawiec (1987–1988), br. Pacyfik Nowak (1987–1988), br. Jordan Soboń (1987–1988), br. Bogdan Piórkowski (1987–1988), br. Adrian Brzóska (1987–1989), br. Joel Gubała (1987–1990), br. Jonasz Zysle (1988–1990), br. Kacper Zieliński (1988–1990), br. Benedykt Łącki (1990–1991), br. Florencjusz Szyszka (1991–1993), br. Alojzy Kuc (1993–1995), br. Florian Zawiślak (1995–1998), br. Jarosław Kiwior (1998–1999), br. Marek Stanik (1998–2002), br. Ambroży Nowak (2002), br. Adam Stanik (2002–2005), br. Daniel Kozak (2005–2011), br. Dominik Baran (od 2011), br. Florian Borsuk (2017–2018).
Aneks 2
Spis sióstr serafitek pracujących przy klasztorze reformackim w latach 1974–2015
L.p. | Imię i Nazwisko | Posługa | Data przybycia | Data wyjazdu |
s. Wenanta Katarzyna Bernasziewicz | Prowadzenie kuchni | 1.01.1974 | 27.08.1981 | |
s. Metodia Weronika Ryszkiewicz | Katechetka | 7.08.1976 | 11.08.1984 | |
s. Leona Danuta Panasiak | Organistka, katechetka | 6.09.1976 | 1.07.1983 | |
s. Marta Maria Skrzypa | Pomoc kuchenna | 1.09.1977 | 1.09.1978 | |
s. Bolesława Eugenia Soja | Pomoc kuchenna | 7.08.1978 | 23.03.1979 | |
s. Józefa Maria Rokosz | Pomoc kuchenna | 20.01.1979 | 3.08.1979 | |
s. Zuzanna Karolina Kowal | Pomoc kuchenna | 1.08.1979 | 15.06.1994 | |
s. Odona Genowefa Zwolińska | Kierowniczka kuchni | 28.08.1981 | 3.08.1987 | |
s. Kinga Helena Czaja | Katechetka | 2.09.1981 | 1.09.1982 | |
s. Maksymiliana Krystyna Kozubal | Katechetka | 28.08.1982 | 29.08.1983 | |
s. Bernadetta Grażyna Ciupak | Katechetka | 30.08.1984 | 4.03.1986 | |
s. Samuela Zofia Prajsnar | Katechetka | 16.08.1986 | 24.08.1989 | |
s. Błażeja Janina Słomiana | Kucharka | 3.08.1987 | 19.08.1996 | |
s. Elżbieta Zofia Tabor | Katechetka | 24.08.1989 | 29.07.1990 | |
s. Inga Alicja Grab | Katechetka | 10.08.1990 | 4.08.1992 | |
s. Jadwiga Anna Tabor | Katechetka | 30.08.1992 | 30.08.1993 | |
s. Sylwia Elżbieta Bojda | Katechetka | 30.08.1993 | 20.08.1996 | |
s. Cecylia Bogusława Stawarz | Pomoc kuchenna | 1.03.1994 | 1.07.1994 | |
s. Aldona Małgorzata Kaleta | Pomoc kuchenna | 24.08.1994 | 24.08.1998 | |
s. Stefania Beata Ząbkiewicz | Kucharka | 17.08.1996 | 28.08.1997 | |
s. Leonia Maria Kalandyk | Katechetka | 19.08.1996 | 21.08.1999 | |
s. Paulina Franciszka Morka | Kucharka | 18.08.1997 | 29.08.2004 | |
s. Maryla Anna Katarzyna Kowalik | Pomoc kuchenna | 29.07.1998 | 25.05.1999 | |
s. Łucja Bogusława Węklar | Katechetka | 24.08.1998 | 27.08.2002 | |
s. Frederika Ewa Gil | Pomoc w kuchni | 19.08.1999 | 24.08.2000 | |
s. Rut Irena Wronka | Katechetka, przełożona domu | 20.08.1999 | 15.08.2001 | |
s. Lidia Anna Pyryt | Pomoc w kuchni | 24.08.2000 | 23.08.2001 | |
s. Ksawera Wiesława Szewc | Kucharka, przełożona domu | 14.08.2001 | 1.08.2007 | |
s. Leonarda Anna Sawa | Katechetka | 22.08.2001 | 24.08.2002 | |
s. Janina Marzena Mrozowicz | Katechetka | 21.08.2002 | 23.08.2005 | |
s. Eliza Agnieszka Piotrowska | Katechetka | 27.08.2002 | 26.06.2004 | |
s. Noela Barbara Majka | Katechetka | 13.08.2004 | 30.06.2006 | |
s. Michaela Anna Markowicz | Katechetka | 22.08.2005 | 24.08.2007 | |
s. Redempta Czesława Łuczak | Pomoc w kuchni | 30.06.2006 | 30.07.2007 | |
s. Irena Alina Grzech | Kucharka, przełożona domu | 11.07.2007 | 10.07.2010 | |
s. Maksymiliana Irena Olech | Katechetka | 8.08.2007 | 6.03.2008 | |
s. Viktoria Mariola Komenda | Kucharka | 1.08.2007 | 18.08.2009 | |
s. Diana Lucyna Gerlak | Katechetka | 10.08.2008 | 1.08.2010 | |
s. Cecylia Bogusława Stawarz | Pomoc w kuchni | 28.08.2009 | 28.08.2010 | |
s. Odona Genowefa Zwolińska | Kucharka | 30.07.2010 | 3.08.2014 | |
s. Celina Stanisława Warchoł | Pomoc w kuchni | 27.08.2010 | 2.08.2011 | |
s. Janina Marzena Mrozowicz | Katechetka, przełożona domu | 9.07.2010 | 30.06.2015 | |
s. Jolanta Beata Żaba | Pomoc w kuchni | 21.09.2011 | 21.11.2012 | |
s. Millena Janina Mężyk | Pomoc w kuchni | 21.11.2012 | 2.08.2014 | |
s. Daniela Urszula Budziło | Pomoc w kuchni | 27.08.2014 | 30.06.2015 |
Źródło: Wykaz udostępniony przez o. Cypriana Mazurka.
Bibliografia
Źródła archiwalne:
Archiwum Archidiecezjalne w Przemyślu:
TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczki 1–3).
Archiwum klasztoru Zakonu Braci Mniejszych (Franciszkanów) w Przemyślu:
Kopia decyzji kierowanej przez abpa Michalika do Przełożonej Prowincjonalnej Zgromadzenia Córek Matki Bożej Bolesnej, Przemyśl 29 X 1999.
Kronika klasztoru oo. Franciszkanów-Reformatów w Przemyślu, cz. 2 od 24 II 1972 (dalej Kronika klasztoru).
Kronika. Koło Ministrantów im. św. Stanisława Kostki przy parafii Św. Antoniego oo. Franciszkanów, t. 1.
Kronika Koła Ministrantów im. św. Stanisława Kostki przy parafii Św. Antoniego oo. Franciszkanów, 2. II (od kwietnia 1998 do czerwca 2003).
Kronika Ministrancka (od 2003 r.), t. 3.
Kronika Młodzieży Franciszkańskiej.
T. Lachowicz, Czynna obecność FZŚ w historii Kościoła oraz udział miejscowej wspólnoty świeckich franciszkanów w życiu parafii OO. Reformatów w Przemyślu (mszps).
Archiwum Kurii Prowincji Matki Bożej Anielskiej:
Szczerba Witalis, Warzybok Tymoteusz
Archiwum parafii św. Antoniego w Przemyślu:
kopie listów w sprawie zmiany przynależności parafii (2006 r.).
Umowa Powierzenia Prowincji Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych (Franciszkanów) parafii św. Antoniego w Przemyślu, Przemyśl, 31 III 1993 r.
Archiwum Prowincji Franciszkanów Reformatów w Krakowie:
Kronika klasztoru oo. Reformatów 1646–1892; Kronika klasztoru Braci Mniejszych (oo. Reformatów) w Przemyślu (1914–1960).
Archiwum prywatne Tomasza Pudłockiego:
Pamiętnik, t. 2, 3.
Źródła drukowane:
Schematyzm Prowincji Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych w Polsce, Kraków 2016.
Źródła wywołane:
Rozmowa z o. Tadeuszem Pawłowiczem, proboszczem parafii, Przemyśl, 15 III 2019 r.
Wspomnienia:
ks. S. Bartmiński, Przemyscy księża rocznik 1959. Wspomnienia z okazji 50-lecia kapłaństwa, Przemyśl 2009.
I. Tokarczuk, „Kochałem tych ludzi całym sercem i oddaniem”. Wspomnienia z lat 1918–1976, red. ks. J. Wołczański, Lwów-Kraków 2014.
R. Woźniak, Przemyśl w latach II wojny światowej w relacji kronikarza klasztoru franciszkanów – reformatów, oprac. o. A. Sroka, Przemyśl 1998.
Prasa:
(d), Zapiski z przeszłości, „Super Nowości” nr 114 (866) z 17 V 2000 r.
„Franciszkański Apostoł Modlitwy i Cierpienia. Miesięcznik FZŚ przy parafii św. Antoniego w Przemyślu” R. 2: 2011, nr 5 (17), s. 9–14.
T. Pudłocki, Koncert kolęd, „Pogranicze” nr 3 (451) z 18 I 2000.
T. Pudłocki, Ojciec Krystyn Wojciech Gondek OFM – nieznany błogosławiony związany z Przemyślem, „Nasz Przemyśl” nr 3 (173), 2019, s. 41.
T. Pudłocki, Ojciec Zbigniew Sułek – legenda przemyskich reformatów, „Nasz Przemyśl” 2016, nr 3 (138), s. 41.
T. Pudłocki, Skromny a mądry obserwator świata – o. Witalis Szczerba ofm, „Nasz Przemyśl” nr 6 (140), s. 41.
T. Pudłocki, Tymoteusz Piotr Warzybok – gwardian przemyskich franciszkanów-reformatów, „Nasz Przemyśl” 2019, nr 6 (176), s. 41.
T. Pudłocki, Ujął erudycją, „Życie Podkarpackie” nr 34 (1946) z 24 VIII 2005, s. 3.
T. Pudłocki, Venimus adorare Emmanuel, „Niedziela Przemyska” nr 37 (598) z 11 IX 2005, s. 4.
Remont kościoła w Przemyślu, „Super Nowości” nr 116 (868) z 19 – 21 V 2000.
W. Szczerba, Ruch franciszkański w archidiecezji przemyskiej, „Głos św. Franciszka” 1994, nr 7/8, s. 18–20.
Opracowania:
ks. S. Bartmiński, Introibo ad Altare Dei. Dzieje służby ministranckiej przy Katedrze Przemyskiej w latach 1946–2008,Przemyśl 2008.
ks. S. Bartmiński, Redemptori. Ks. Bp Stefan Moskwa w służbie Odkupicielowi, Przemyśl 2018.
D. Cybulska, Wykorzystanie metody obserwacji w naukach społecznych, „Obronność. Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej”, nr 2(6), 2013, s. 20–31.
J. Dudziński, Obraz życia w Prowincji Matki Bożej Bolesnej w Galicji w latach 1810–1824, „Rocznik Gimnazjalny. I Liceum Ogólnokształcące im. J. Słowackiego w Przemyślu”, 2006 [wyd. Przemyśl 2007], nr 10 (89),s. 488–583.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Seria nowa t. X: Miasto Przemyśl, cz. 1: Zespoły sakralne, red. J. Sito, oprac. J. Sito i P. Krasny, Warszawa 2005.
A. Gocal, Oświeceniowe refutacje libertynizmu, deizmu i masonerii na przykładzie kazań Konrada Kowalewskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna”, 2000, z. 65 Historia literatury,5, s. 158–170.
A. Gocal, Problematyka moralno-obyczajowa w kazaniach oświeceniowych przemyskiego kaznodziei Konrada Kowalewskiego, „Rocznik Przemyski”, 2012, t. 48 z. 2 Literatura i Język, s. 47–60.
A. Gocal, Twórczość kaznodziejska przemyskiego franciszkanina Konrada Kawalewskiego (1758–1832), Przemyśl 2016.
S. Płachta, Kościół Franciszkanów (Reformatów) pw. św. Antoniego w Przemyślu, Przemyśl 1987.
T. Pudłocki, Spojrzenie z boku – Kościół bizantyńsko-ukraiński w świetle kroniki klasztoru oo. Franciszkanów-Reformatów (OFM) w Przemyślu w latach 1988–1991, w: Iсторія релігій в Україні: науковий збiрник свiтлiй пам’ятi професора Ярослава Дашкевича 1926–2010, Львів 2016, s. 708–722.
A. Sroka, Franciszkański kościół św. Antoniego w Przemyślu, Przemyśl 1992.
G. Wiśniowski, Prowincja Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych w Polsce (zarys historii i działalności), w: Schematyzm Prowincji Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych w Polsce, Kraków 2016.
* Autor dziękuje ojcom Cyprianowi Mazurkowi i Tadeuszowi Pawłowiczowi oraz bratu Dominikowi Baranowi za wnikliwą lekturę i cenne uwagi do tekstu.
[1] Zob. m.in. D. Cybulska, Wykorzystanie metody obserwacji w naukach społecznych, „Obronność. Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej”, nr 2(6), 2013, s. 20–31.
[2] Zob. m.in.: S. Płachta, Kościół Franciszkanów (Reformatów) pw. św. Antoniego w Przemyślu, Przemyśl 1987;o. A. Sroka, Franciszkański kościół św. Antoniego w Przemyślu, Przemyśl 1992; Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Seria nowa t. 10: Miasto Przemyśl, cz. 1: Zespoły sakralne, red. J. Sito, oprac. J. Sito, P. Krasny, Warszawa 2005; A. Gocal, Oświeceniowe refutacje libertynizmu, deizmu i masonerii na przykładzie kazań Konrada Kowalewskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna”, 2000, z. 65: Historia literatury,5, s. 158–170; eadem, Problematyka moralno-obyczajowa w kazaniach oświeceniowych przemyskiego kaznodziei Konrada Kowalewskiego,„Rocznik Przemyski”, 2012, t. 48, z. 2: Literatura i Język, s. 47–60; eadem, Twórczość kaznodziejska przemyskiego franciszkanina Konrada Kawalewskiego (1758–1832), Przemyśl 2016; J. Dudziński, Obraz życia w Prowincji Matki Bożej Bolesnej w Galicji w latach 1810–1824, „Rocznik Gimnazjalny. I Liceum Ogólnokształcące im. J. Słowackiego w Przemyślu”, 2006 [wyd. Przemyśl 2007], nr 10 (89), s. 488–583 (w obu publikacjach zob. szerszą literaturę); R. Woźniak, Przemyśl w latach II wojny światowej w relacji kronikarza klasztoru franciszkanów – reformatów, oprac. o. A. Sroka, Przemyśl 1998; T. Pudłocki, Spojrzenie z boku – Kościół bizantyńsko-ukraiński w świetle kroniki klasztoru oo. Franciszkanów-Reformatów (OFM) w Przemyślu w latach 1988–1991, [w:] Iсторія релігій в Україні: науковий збiрник свiтлiй пам’ятi професора Ярослава Дашкевича 1926–2010, Львів 2016, s. 708–722.
[3] G. Wiśniowski, Prowincja Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych w Polsce (zarys historii i działalności), [w:] Schematyzm Prowincji Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych w Polsce, Kraków 2016, s.43–44; Archiwum klasztoru Zakonu Braci Mniejszych (Franciszkanów) w Przemyślu (dalej: Archiwum klasztorne), Kronika klasztoru oo. Franciszkanów-Reformatów w Przemyślu, cz. 2 od 24 II 1972 (dalej Kronika klasztoru), k. 247.
[4] Zob. m.in. ks. S. Bartmiński, Introibo ad Altare Dei. Dzieje służby ministranckiej przy Katedrze Przemyskiej w latach 1946–2008,Przemyśl 2008; idem, Przemyscy księża rocznik 1959. Wspomnienia z okazji 50-lecia kapłaństwa, Przemyśl 2009; idem, Redemptori. Ks. Bp Stefan Moskwa w służbie Odkupicielowi, Przemyśl 2018.
[5] Na temat I. Tokarczuka istnieje obszerna literatura. Zob. m.in.: I. Tokarczuk, „Kochałem tych ludzi całym sercem i oddaniem”. Wspomnienia z lat 1918–1976, red. ks. J. Wołczański, Lwów-Kraków 2014.
[6] 13 X 1977 bp Tokarczuk wystosował pismo do prowincjała Janusza Trawińskiego z prośbą o zgodę na powołanie parafii przy kościele i klasztorze oo. Franciszkanów w Przemyślu, na co uzyskał zgodę.
[7] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 35.
[8] T. Pudłocki, Ojciec Zbigniew Sułek – legenda przemyskich reformatów, „Nasz Przemyśl” 2016, nr 3 (138), s. 41.
[9] Archiwum Archidiecezjalne w Przemyślu (dalej: AAP), TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 2).
[10]Archiwum klasztorne, Kronina klasztoru, k. 38.
[11] Dla rozróżnienia i ułatwienia identyfikacji, franciszkanów konwentualnych będę dalej w artykule nazywał franciszkanami, a członków Zakonu Braci Mniejszych – reformatami (lub franciszkanami, gdy nazwa ta nie pozostawia wątpliwości, że chodzi o wspólnotę klasztoru św. Antoniego). Nazwy te są powszechnie używane w Przemyślu.
[12] AAP, TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 2); Archiwum parafii św. Antoniego w Przemyślu (dalej Archiwum parafialne), Umowa Powierzenia Prowincji Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych (Franciszkanów) parafii św. Antoniego w Przemyślu, Przemyśl, 31 III 1993 r.
[13]AAP, TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 2).
[14] AAP, TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 2).
[15]AAP, TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 2).
[16] Archiwum parafialne, kopie listów w sprawie zmiany przynależności parafii (2006 r.).
[17] Archiwum parafialne, Umowa Powierzenia…, k. 1.
[18] Na jego temat zob. Archiwum Kurii Prowincji Matki Bożej Anielskiej (dalej: AKPMBA), Warzybok Tymoteusz; T. Pudłocki, Tymoteusz Piotr Warzybok – gwardian przemyskich franciszkanów-reformatów, „Nasz Przemyśl” 2019, nr 6 (176), s. 41.
[19] Zob. AAP, TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 1).
[20] Zob. szerzej: Archiwum Prowincji Franciszkanów Reformatów w Krakowie (dalej APFR), Kronika klasztoru oo. Reformatów 1646–1892; Kronika klasztoru Braci Mniejszych (oo. Reformatów) w Przemyślu (1914–1960).
[21] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 13.
[22] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 27–29.
[23] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 31–32.
[24] Jego biogram zob. T. Pudłocki, Ojciec Zbigniew Sułek, s. 41.
[25] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 39.
[26] Przykładowo: mszom św. koncelebrowanym przewodniczył 27 II 1979, 19 II 1980, 3 III 1981, 15 II 1983, 6 III 1984, 11 II 1986, 3 III 1987, 16 II 1988, 7 II 1989, 27 II 1990, 13 II 1991, 3 III 1992, 23 II 1993, 16 II 1999 bp Ignacy Tokarczuk, 19 II 1985 bp Tadeusz Błaszkiewicz, 13 VI 1985, 12 II 2002, 4 III 2003 bp S. Moskwa, 28 II 1995, 20 II 1996, 11 II 1997, 24 II 1998, 7 III 2000 abp Józef Michalik, 28 II 2001, 24 II 2004 bp Adam Szal, 8 II 2005 ks. dziekan Mieczysław Rusin, 28 II 2006 bp Marian Rojek, 20 II 2007 ks. infułat Stanisław Zygarowicz, 6 II 2008 ks. prałat Tadeusz Biały, 24 II 2009 kanclerz Kurii Metropolitarnej ks. Bartosz Rajnowski, 17 II 2010 rektor WSD w Przemyślu ks. dr hab. Dariusz Dziadosz. Zob. Archiwum klasztorne, Kronika klasztorna (różne karty); Kronika. Koło Ministrantów im. św. Stanisława Kostki przy parafii Św. Antoniego oo. Franciszkanów, t. 1 b.k.; Kronika Koła Ministrantów im. św. Stanisława Kostki przy parafii Św. Antoniego oo. Franciszkanów, 2. II (od kwietnia 1998 do czerwca 2003), b.k.; Kronika Ministrancka (od 2003 r.), t. 3, b.k.; Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.k.
[27] Przykładowo w latach: 1979, 1991, 1995 – bp Bolesław Taborski, 1983 r. – proboszcz z Krównik ks. kanonik Władysław Krzyściak, 1986 r. – proboszcz parafii katedralnej ks. dziekan Marian Burczyk, 1988 r. – kanclerz Kurii Biskupiej ks. prałat Zdzisław Majcher, 1989 r. – proboszcz parafii księży salezjanów ks. Tadeusz Szaniawski, 1994 r. – proboszcz parafii w Hermanowicach ks. prałat Edward Sznaj, 1996 r. – proboszcz parafii w Grochowcach ks. Jan Łojek, 1998 r. – dziekan klasztoru franciszkańskiego z Rawy Ruskiej o. Roger Mularczyk, 2003 r. – gwardian franciszkanów konwentualnych z Kalwarii Pacławskiej o. Paweł Solecki, 2004 r. – dyrektor domu parafialnego w Kalwarii Pacławskiej o. Marek Sendor, 2005 r. i 2007 r. – wikariusz prowincji o. Teodor Knapczyk, 2006 r. – rektor Niższego Seminarium w Wieliczce o. Bernard Potępa, 2008 r. – prowincjał o. Nikodem Gdyk, 2011 r. i 2012 r. – proboszcz parafii katedralnej ks. dziekan Mieczysław Rusin, 2013 r. – przeor klasztoru oo. karmelitów bosych w Przemyślu o. Paweł Ferko, 2016 r. – o. Daniel Książek z klasztoru franciszkanów konwentualnych w Przemyślu. Zob. Archiwum klasztorne, Kronika. Koło Ministrantów, t. 1, 2, 3; Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[28] Przykładowo w 1991 r. był to ks. Tadeusz Biały wykładowca Seminarium Duchownego w Przemyślu, w latach 1993 i w 1997 ks. infułat Stanisław Zygarowicz, w 2010 r. proboszcz z Pikulic ks. Tadeusz Baj, a w 2017 r. ks. dziekan Mieczysław Rusin. Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 264, 361, 614; Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[29] Archiwum klasztorne, Kronika Koła Ministrantów, t. 2, b.s.
[30] Przykładowo uroczystościom przewodniczyli: 21 VI 1979 i 17 VI 1981 bp Stanisław Jakiel; 9 VI 1983 bp Bolesław Taborski, 1 VI 1989 i 17 VI 1993 ks. dziekan Marian Burczyk, 31 V 1990 i 25 VI 1992 gwardian klasztoru franciszkanów konwentualnych w Przemyślu o. Ambroży Wójtowicz, 6 VI 1991 rektor Wyższego Seminarium Duchownego ks. infułat Stanisław Zygarowicz, 1 VI 1997 i 25 VI 2000 gwardian klasztoru franciszkanów konwentualnych w Przemyślu o. Mieczysław Pośpiech.
[31] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 110.
[32] 20 I 1999 w klasztorze gościli o. Mariusz Dębiński (gwardian z Zakliczyna) oraz o. Stanisław Mazgaj – sekretarz Prowincji z Krakowa. Fotografowali miejsca związane z o. Gondkiem, który w latach 1933–1936 mieszkał w klasztorze przemyskim i pobierał nauki w przemyskim Wyższym Seminarium Duchownym. Ojciec Gondek został beatyfikowany przez Jana Pawła II i pamięć po nim istnieje w sposób szczególny w Zakliczynie i w okolicach, a więc w jego rodzinnych stronach. Zob. Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 729; T. Pudłocki, Ojciec Krystyn Wojciech Gondek OFM – nieznany błogosławiony związany z Przemyślem, „Nasz Przemyśl” nr 3 (173), 2019, s. 41.
[33] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 84.
[34] Zob. Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 980–1010; Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[35] Liczba osób innych wyznań i religii obejmowała w poszczególnych latach maksymalnie kilkanaście osób, choć każdorazowo była podawana w sprawozdaniach z pracy duszpasterskiej w parafii za dany rok – zob. AAP, TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 2 i 3).
[36] Rozmowa z o. Tadeuszem Pawłowiczem, proboszczem parafii, Przemyśl, 15 III 2019 r.
[37] Na jego temat zob.: AKPMBA, Szczerba Witalis; T. Pudłocki, Skromny a mądry obserwator świata – o. Witalis Szczerba ofm, „Nasz Przemyśl” nr 6 (140), s. 41.
[38] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 111.
[39] AAP, TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 3).
[40] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 40.
[41] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 45, 283.
[42] AAP, TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 2); Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 43–44, 245, 247; Kronika Koła Ministrantów, cz. 2, b.s.; Kronika Młodzieży Franciszkańskiej, b.s.; Archiwum parafialna, Kronika parafialna, k. 7.
[43] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 115, 118, 119.
[44] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 152 (w koncelebrze modlili się o. Witalis Szczerba, o. Zygmunt Mikołajczyk z parafii św. Marii Magdaleny oraz księża z dekanatu).
[45] Archiwum klasztorne, Kronika Młodzieży Franciszkańskiej, b.s.
[46] AAP, TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 3).
[47] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 42, 46.
[48] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[49] Trudno zliczyć wszystkie inicjatywy. Przykładowo 21 IV 1981 s. Metodia Ryszkiewicz zorganizowała pielgrzymkę autokarową do Niepokalanowa i Częstochowy, w której udział wzięły 43 osoby, a 10 V t. r., dzięki inicjatywie o. Z. Sułka – 45 członków oazy pojechało na pielgrzymkę do sanktuarium oo. Bernardynów w Leżajsku. W dn. 18 V 1983 pięćdziesięciodwuosobowa delegacja parafian pojechała z o. Z. Sułkiem do Częstochowy. W dn. 17–19 X 1986 o. Franciszek Szajer, przy wsparciu braci Mirosława Kowalczyka i Idziego Błędowskiego oraz s. Honorii Pasionek, zorganizował parafialną pielgrzymkę do Częstochowy, Lichenia, Niepokalanowa, Kalisza i Warszawy. W podobną trasę udał się z grupą parafialną w dn. 20–22 X 1995 o. Samuel Bommersbach. Zob. Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 47, 386, 105, 245, 478; Archiwum parafialne, Kronika parafii, k. 13.
[50] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 254, 347, 385, 408, 528.
[51] Archiwum parafialne, Kronika parafialne, b.s.
[52] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 607; Kronika. Koło Ministrantów, cz. 1., b.s.
[53] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 102.
[54] Archiwum klasztorne, Kronika. Koło Ministrantów, cz. 1, b.s.
[55] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[56] Archiwum klasztorne, Kronika klasztorna, k. 393, 507; Kronika. Koło Ministrantów, cz. 1, b.s.
[57] Archiwum klasztorne, Kronika klasztorna, k. 571; Kronika. Koło Ministrantów, t. 1, b.s.
[58] T. Pudłocki, Ujął erudycją, „Życie Podkarpackie” nr 34 (1946) z 24 VIII 2005, s. 3; idem, Venimus adorare Emmanuel, „Niedziela Przemyska” nr 37 (598) z 11 IX 2005, s. 4.
[59] Pierwszą taką Mszą św. była odprawiona 4 VI 1978 Eucharystia przez ojców Łukasza Drużkowskiego i Marka Ślewę. Od tego czasu Msze św. prymicyjne odprawili m.in.: 26 V 1981 – o. Rufin Maryjka, o. Cezary Chustecki, o. Robert Prokopiuk; 3 V 1981 – o. Antoni Chorzewski, 13 VI 1987 – o. Krystian Cholewa, o. Adam Szychiewicz, 12 VI 1988 – o. Władysław Chomicz, 14 VI 1989 – o. Gilbert Studzienny i o. Jonasz Madej, 19 VII 1992 – o. Gracjan Mariusz Piotrowski, 1 VI 2003 – o. Bartosz Rybienik, 31 V 2005 – o. Beniamin Książek, 13 VI 2012 – o. Łukasz Sławiński. Zob. m.in.: Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 41, 49; Kronika Koła Ministrantów, t. 2, b.s.; Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[60] Archiwum klasztorne, Kronika Koła Ministrantów, t. 2, b.s.; Kronika Ministrancka (od 2003 r.), b.s.
[61] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 43. Mszy św. w imieniu jubilata przewodniczył prowincjał o. Anzelm Szteinke, a na tę uroczystość zjechało wielu ojców i braci.
[62] Np. 6 X 1979, 8 V 1980, 4 VI 1981 uroczystym Mszom św. przewodniczył prowincjał o. Anzelm Szteinke, 18 V 1980 bp Stanisław Jakiel, 28 V 1981 wikariusz prowincji o. Teodor Grabowski, 12 V 1983 delegat o. prowincjała o. Piotr J. Grążawski, 27 III 1984 wizytator generalny o. Damian Szojda, 13 VI 1985 bp Stefan Moskwa, 18 II 1987, 5 XI 1989, 16 XI 1991, 21 XI 1992 prowincjał o. Wacław Michalczyk, 26 III 1990 wizytator generalny o. Dominik Kiesch, 2 XII 1990 bp Stefan Moskwa, 6 III 1992 wizytator generalny o. Joachim Mazurek, 12 III 1996 prowincjał o. Adam Błachut, 30 XI 1997 i 13 V 2009 abp Józef Michalik, 9 II 1999 wizytator generalny o. Hieronim Dłubis, 15 II 2000 i 12 II 2004 prowincjał o. Marek Wach, 25 II 2005 wizytator generalny o. Błażej Kurowski, 8 II 2008 i 9 III 2010 prowincjał o. Nikodem Gdyk, 24 I 2012 wizytator generalny o. Patryk Olikh, 8 II 2014 i 18 II 2016 prowincjał o. Rufin Maryjka, 10 III 2014 bp Adam Szal, 28 I 2017 wizytator generalny o. Czesław Gniecki; Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru; Kronika. Koło Ministrantów im. św. Stanisława Kostki przy parafii Św. Antoniego oo. Franciszkanów, b.s.; Kronika Koła Ministrantów im. św. Stanisława Kostki przy parafii Św. Antoniego, t. II (od kwietnia 1998 do czerwca 2003), b.s.; Kronika Młodzieży Franciszkańskiej, b.s.
[63] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 45.
[64] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 358.
[65] Zob. „Franciszkański Apostoł Modlitwy i Cierpienia. Miesięcznik FZŚ przy parafii św. Antoniego w Przemyślu” R. 2: 2011, nr 5 (17), s. 9–10. Druk Mowy pogrzebowej – ibidem, s. 12–14.
[66] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 42.
[67] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 49.
[68] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 105.
[69] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 475–477; Archiwum klasztorne, Kronika. Koło Ministrantów im. św. Stanisława Kostki przy parafii Św. Antoniego oo. Franciszkanów, b.s.
[70] Archiwum klasztorne, Kronika Koła Ministrantów, cz. 2, b.s.; Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[71] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[72] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[73] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[74] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 44.
[75] Archiwum klasztorne, Kronika Ministrancka (od 2003 r.), b.s.; Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[76] Złożyły się na nią trzy wystąpienia: dr Lucjan Fac mówił nt. „Rok 1672”, dr hab. Tomasz Pudłocki, Celem usprawnienia posług duszpasterskich na terenie miasta Przemyśla – rys działalności przemyskiej parafii św. Antoniego (1977–2017)”, mgr Teresa Lachowicz, „Czynna obecność Franciszkańskiego Zakonu Świeckich w historii Kościoła oraz udział miejscowej wspólnoty świeckich Franciszkanów w życiu parafii oo. Franciszkanów-Reformatów w Przemyślu”.
[77] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 71.
[78] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 153, 179.
[79] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 235; Archiwum klasztorne, Kronika. Koło Ministrantów im. św. Stanisława Kostki przy parafii Św. Antoniego oo. Franciszkanów, b.s.
[80] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s
[81] AAP, TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 2 i 3).
[82] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 43.
[83] Bierzmowanie in periculo mortis za zgodą arcybiskupa ordynariusza.
[84] Zob. szerzej: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, s. 30–34; o. A. Sroka, Franciszkański kościół, s. 16.
[85] O szczegółowym wyposażeniu kościoła i klasztoru oraz o ich artystycznej wartości zob. szerzej: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, s. 30–45; o. A. Sroka, Franciszkański kościół, s. 23–29.
[86] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 15 – 20.
[87] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 34. Urodził się 10 sierpnia 1913 roku w Kętach, zmarł 8 września 2008 roku w Bielsku-Białej. Ukończył Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych w Krakowie, gdzie studiował u prof.: Witolda Chomicza, Jerzego Karolaka i Stanisława Jakubowskiego. Dyplom uzyskał w 1948 roku. Członek ZPAP od 1951 roku. W latach 1949–1950 pracował jako nauczyciel w Gimnazjum Graficznym w Nowej Rudzie k. Kłodzka, następnie w Domu Kultury i Spółdzielni „Dekoracja” w Katowicach oraz w Bielskich Zakładach Graficznych. W 1965 roku na stałe zamieszkał w Bielsku-Białej. Zajmował się przede wszystkim projektowaniem i wykonywaniem polichromii o tematyce sakralnej, pracami złotniczymi i ornamentyką. Uprawiał także grafikę i malarstwo.
[88] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 37.
[89] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 37–38, 40; Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, s. 34.
[90] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 41.
[91] Archiwum klasztorne, Kronika klasztorna, k. 46.
[92] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 48.
[93] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 53, 64.
[94] Ibidem.
[95] Archiwum klasztorne, Kronika klasztorna, k. 47.
[96] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 39–41.
[97] Archiwum klasztorne, Kronika klasztorna, k. 47.
[98] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 53–54.
[99] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 67.
[100] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 95, 125.
[101] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 173.
[102] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 65.
[103] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 283.
[104] Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, s. 34; T. Pudłocki, Pamiętnik, t. 3, wpisy z 14 VI 1998 r.
[105] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 356.
[106] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 352.
[107] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 473.
[108] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 461.
[109] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 553.
[110] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 519.
[111] (d), Zapiski z przeszłości, „Super Nowości” nr 114 (866) z 17 V 2000 r.; Remont kościoła w Przemyślu, „Super Nowości” nr 116 (868) z 19 – 21 V 2000.
[112] Archiwum klasztorne, Kronika klasztorna, k. 898.
[113] Archiwum klasztorne, Kronika. Koło Ministrantów im. św. Stanisława Kostki przy parafii Św. Antoniego oo. Franciszkanów, b.s.
[114] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 948.
[115] Archiwum klasztorne, Kronika Ministrancka (od 2003 r.), b.s.; Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[116] Archiwum parafialne, Kronika parafii św. Antoniego w Przemyślu, b.k.
[117] Archiwum parafialne, Kronika parafii św. Antoniego w Przemyślu, b.k.
[118] Schematyzm Prowincji Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych w Polsce, Kraków 2016, s. 109.
[119] Przykładowo 10 II 1980 r. habity z rąk prowincjała, o. Anzelma Szteinke, otrzymali: Dominik Baran, Tomasz Jerzy Kancik, Jerzy Kraj, Stefan Kraska, Bonawentura Zbigniew Nosek, Franciszek Szajer, Bogusław Tabiszewski, Daniel Tadeusz Tanacki, Edmund Jan Urbański, Maksymilian Jarosław Warchlewski; 1 III 1981 obłóczyn dokonał wikariusz prowincji o. Tadeusz Grabowski, a 22 I 1984 – prowincjał o. Anelzm Szteinke. Zob. Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 45, 65.
[120] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 49.
[121] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 61, 64; Schematyzm Prowincji Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych w Polsce, Kraków 2016, s. 109.
[122] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 18.
[123] Ibidem.
[124] Zob. Aneks nr 2.
[125] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 42.
[126] Archiwum klasztorne, Kronika klasztorna, k. 46–47.
[127] Przykładowo w lecie 1979 r. pięćdziesięciopięcioosobowa grupa oazowa wyjechała na wakacje do klasztoru w Dursztynie. Młodzieżą opiekowali się s. Metodia Ryszkiewicz, o. Kamil Łętowski i o. Antoni Szlachta. W dn. 7–12 II 1994 o. Teodor Knapczyk zorganizował dla chętnej młodzieży zimowisko w Zakopanem – zob. Archiwum parafialne, Kronika parafii, k. 8–9, dalej b.k.
[128] Po jego wyjeździe z Przemyśla opiekunami oazy, często wespół z siostrami serafitkami, byli: w l. 1984–1986 – o. Józef Przybylak, w l. 1986–1987 – o. Franciszek Szajer, w l. 1990–1993 – o. Nereusz Oszajca, od 1993 r. – o. Teodor Knapczyk. Pomimo iż Ruch Światło-Życie nie ma swego oddziału w parafii od lat 90. XX w., to np. 20 VI 2012 Mszę św. w kościele parafialnym dla członków oazy odprawił sufragan przemyski bp Marian Rojek. W dn. 14 VIII 2017 w klasztorze gościli uczestnicy Oazy Ogólnopolskiej III stopnia, której przewodniczył ks. Mateusz Nowak z diecezji tarnowskiej. W turnusie przemyskim, poza Polakami uczestniczyli też Filipińczycy. Dla wszystkich obecnych o godz. 15:30 o. Cyprian Mazurek mówił o fenomenie św. Franciszka z Asyżu. Zob. Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.; Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 44, 72, 88, 102, 129, 220, 417.
[129] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 543.
[130] Archiwum klasztorne, Kopia decyzji kierowanej przez abpa Michalika do Przełożonej Prowincjonalnej Zgromadzenia Córek Matki Bożej Bolesnej, Przemyśl 29 X 1999.
[131] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[132] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 85, 149, 464.
[133] Archiwum klasztorne, Kronika Ministrancka, t. 3, b.s.
[134] O początkach miejscowej wspólnoty FZS zob. o. A. Sroka, Franciszkański kościół, s. 54–55.
[135] Archiwum klasztorne, T. Lachowicz, Czynna obecność FZŚ w historii Kościoła oraz udział miejscowej wspólnoty świeckich franciszkanów w życiu parafii OO. Reformatów w Przemyślu, s. 7 (mps)
[136] Od czasów powołania parafii asystentami, tj. opiekunami byli: o. Zbigniew Sułek (1972–1984, 1990–2009), o. Tymoteusz Warzybok (1984–1985), o. Stanisław Płachta (1985–1990), o. Arnold Potępa (2009 – VI 2011), o. Bonawentura Nosek (VII 2011 – VI 2013), od lipca 2013 r. – o. Zbigniew Rogowski.
[137] T. Lachowicz, Czynna obecność FZŚ, s. 4.
[138] Od lat 70. do 1997 przełożoną była s. Kazimiera Lewandowska; następnie: Maria Sereda (1997–2003), s. Krystyna Myśliwiec (2003–2009), s. Teresa Lachowicz (2009–2015), s. Agnieszka Czyżowska (2015–2018), a od 2018 r. – s. Krystyna Foremska. Radę miejscowej wspólnoty za okres 2009–2015 tworzyły: s. T. Lachowicz (przełożona), s. Renata Wojnarowicz (zastępca przełożonej), s. Agnieszka Berezowska (sekretarka), s. Bożena Telewa (skarbniczka), s. Helena Romanowicz (mistrzyni formacji), s. Ewa Frankowska (radczyni ds. chorych). Kapitule sprawozdawczo-wyborczej 28 XI 2015 przewodniczył asystent regionalny o. Jerzy Sylwestrzak ofm cap. Do rady FZS zostali wybrani: s. A. Czyżewska (przełożona), s. E. Frankowska (zastępczyni przełożonej), s. Anna Wiśniewska (sekretarka), s. B. Telewa (skarbniczka), s. H. Romanowicz (mistrzyni formacji). Kapitule sprawozdawczo-wyborczej 1 XII 2018 przewodniczył asystent regionalny o. Kazimierz Stec. Nową Radę tworzą: s. Krystyna Foremska (przełożona), s. T. Lachowicz (zastępca przełożonej), s. H. Romanowicz (mistrzyni formacji), s. Krystyna Myśliwiec (sekretarka), s. Elżbieta Głogowska (skarbniczka). Zob. Archiwum parafialne, Kronika parafii św. Antoniego w Przemyślu, b.k.
[139] Pierwszy numer „Niedzieli” z dodatkiem przemyskim wyszedł na początku kwietnia 1994 r. i parafia początkowo zobowiązała się do kolportażu 20 egzemplarzy – zob. Archiwum klasztorne, Kronika klasztorna, k. 395.
[140] Zob. szerzej: W. Szczerba, Ruch franciszkański w archidiecezji przemyskiej, „Głos św. Franciszka” 1994, nr 7/8, s. 18–20.
[141] W roku 1960 r. liczyła 60 profesów, zaś w 1972 (tj. w roku przybycia do klasztoru o. Sułka) tylko 34. Już po pięciu latach, w 1977 r. było 103 profesów, w 1983 r. – 131, w 1987 r. – 101, w 1989 r. – 77, w 1990 r. – 70, w 1992 r. – 103. Zob. AAP, TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 3).
[142] T. Lachowicz, Czynna obecność FZŚ, s. 9–11.
[143] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 42.
[144] Archiwum parafialne, Kronika parafialne, b.s.
[145] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 145, 245.
[146] T. Lachowicz, Czynna obecność FZŚ, s. 10–11.
[147] Archiwum klasztorne, Kronika klasztorna, k. 47, 220.
[148] AAP, TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 3).
[149] Rozmowa z o. Tadeuszem Pawłowiczem, proboszczem parafii od 2011, Przemyśl, 15 III 2019 r.
[150] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 96.
[151] AAP, TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 3).
[152] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[153] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 81, 83.
[154] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 136. Archiwum domowe p. Leszka Łacha, świadectwo pracy.
[155] Archiwum parafialne, świadectwo pracy K. Saja (kopia).
[156] Archiwum parafialne, dokumenty różne.
[157] Chór tworzyli w pierwszym okresie m.in.: Anna Baran, Anna Emilia Chudzio, Anna Foryś, Monika Gefert, Sabina Głowacz, Marlena Hałyk, Monika Jasina, Katarzyna Kozdrój, Aneta Jasina, Renata Koba, Anna Ramza, Ewa i Anna Roczniak, Ewa Pachuta, Łukasz Kornelak, Łukasz Miśko, Tomasz Pudłocki, Paweł Romanowicz, Witold Witkowski. zob.: Archiwum klasztorne, Kronika. Koło Ministrantów, t. 1, b.s.; T. Pudłocki, Pamiętnik, t. 2, wpisy z 27 IX, 9 XI, 30 XI, 23 XII 1997, 11 I, 6 II 1998 r.
[158] T. Pudłocki, Pamiętnik, t. 2, wpisy z 6 i 8 II 1998 r.
[159] T. Pudłocki, Pamiętnik, t. 2, wpis z 8 IV 1998 r.
[160] T. Pudłocki, Koncert kolęd, „Pogranicze” nr 3 (451) z 18 I 2000.
[161] Skład chóru: soprany: Anna Panek, Agnieszka Lupa, Agnieszka Kojder, alty: Elżbieta Miry, Anna Flemming, Juliana Gosiewska, basy: Kazimierz Kielar, Piotr Panek, Adam Duniewicz, tenor – o. C. Mazurek. Rozmowa z o. Cyprianem Mazurkiem, gwardianem klasztoru, Przemyśl, 19 III 2019.
[162] Archiwum klasztorne, Kronika Koła Ministrantów, t. 2, b.s.
[163] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[164] Na podstawie sprawozdań proboszczów z poszczególnych lat, wysyłanych do kurii biskupiej można określić liczbę osób, pełniących służbę przy ołtarzu. W roku 1978 było 35 ministrantów i 5 lektorów, 1979 – 36 i 5, w 1980 r. – 41 i 4, w 1981 r. – 62 i 6, w 1982 r. – 76 i 5 lektorów, w 1987 r. – 27 i 4, w 1989 r. – 44 i 3 l, w 1990 r. – 62 i 4, w 1992 r. – 25 i 2. Zob. AAP, TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 2). Obecnie (2018) r. w parafii jest 16 ministrantów (prezes koła – Ernest Dziugiewicz) oraz 8 lektorów (prezes koła – Jakub Bojda).
[165] Byli nimi m.in. o. Marcin Kordowisko, o. Franciszek Szajer (7 IX 1986–1987), o. Józef Kiełbasa (1987–1990), o. Zbigniew Reczek (4 IX 1990– 30 VI 1992), o. Arnold Potępa (30 VI 1992 – 15 I 1993), br. Florencjusz Szyszka (15 I 1993 – 31 VIII 1993), o. Zbigniew Rogowski (1 IX 1993 – 22 II 1995), o. Samuel Bommbersbach (23 II 1995 – 20 VI 1996), o. Tadeusz Pawłowicz (31 VIII 1996 – 5 IX 1997 i 2 IX 1998 – 3 IX 1999; od 4 IX 1999 – 24 VI 2000 opiekun ministrantów), o. Mariusz Uniżycki (6 IX 1997 – 24 VI 1997), o. Eryk Hoppe (1 VII – 2 IX 1997; w okresie 4 IX 1999 – 24 VI 2000 opiekun lektorów), o. Manswet Zawada (1 IX 2000 – 30 VI 2005 – opiekun ministrantów), o. Lech Dorobczyński (1 IX 2000 – 30 VI 2001 – opiekun lektorów), o. gwardian Damian Bieńkowski (1 VII 2001 – opiekun lektorów). o. Tomasz Michalak, o. Tomasz Kupczakiewicz, O. Zbigniew Rogowski (1 IX 2013 – 31 VIII 2016), od 1 IX 2016 – o. Cyprian Mazurek (ministrantami i lektorami – tymi drugimi tylko przez rok). Lektorami w r. szk. 2017/2018 – o. Krzysztof Sroka, a od 1 IX 2018 – o. Tadeusz Pawłowicz.
[166] Byli nimi w tym czasie: Stanisław Cebeńko, Witold Strzałkowski (1994–1997), Paweł Gefert (8 II – 5 IX 1997), Tomasz Pudłocki (6 IX 1997 – 7 I 2000), Wincenty Gondek (8 I 2000 – 13 IX 2002), Andrzej Kądziołka (od 14 IX 2002). Zob. Archiwum klasztorne, Kronika. Koło Ministrantów, t. 1, b.s.; Kronika Koła Ministrantów, t. 2, b.s.; Kronika Ministrancka (od 2003 r.), t. 3, b.s.
[167] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 43.
[168] Pierwszy taki rajd po okolicach Przemyśla zorganizował 27 IV 1997 br. Wacław Bujak i wzięło w nim udział 19 ministrantów. W kolejnych miesiącach i latach dreptano różnymi drogami Pogórza Przemyskiego, wielokrotnie bywając zwłaszcza na trasach wokół Kalwarii Pacławskiej. W rajdach pieszych i rowerowych, poza ministrantami, brała udział starsza młodzież z parafii i z Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształcących im. prof. T. Groszkowskiego.
[169] 30 IX 2000 grupa ministrantów pod przewodnictwem o. M. Zawady i prezesa W. Gondka była na wycieczce w Jarosławiu, gdzie rozegrano mecz towarzyski z drużyną ministrancką z klasztoru franciszkańskiego św. Trójcy.
[170]Archiwum klasztorne, Kronika Młodzieży Franciszkańskiej, b.s.
[171] Archiwum klasztorne, Kronika klasztorna, k. 47.
[172] Archiwum parafialne, Kronika parafialne, b.s.
[173] Została ona powołana bullą „Totus tuus Poloniae populus” (łac. Cały Twój lud w Polsce) Jana Pawła II z 25 III 1992, w ramach reorganizacji podziału administracyjnego Kościoła katolickiego w Polsce.
[174] Od czasów powołania parafii dziekanami byli: ks. Edward Prędki (1977–1985), ks. Marian Burczyk (1985–1995), ks. Stanisław Cebula (1995–2002) i od 2002 r. ks. Mieczysław Rusin.
[175] AAP, TPNG 202f/1 Przemyśl Reformaci (teczka 2).
[176] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[177] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 40, 43.
[178] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[179] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 492.
[180] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 273.
[181] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 40.
[182] Takie spotkania odbyły się w 1980 r.: 3 XI w Przemyślu, 5 XI w Lesku, 6 XI w Krośnie i Miejscu Piastowym, 7 XI w Starej Wsi u jezuitów, 8 XI w jaśle u franciszkanów, 10 XI w Tarnobrzegu u dominikanów, 11 XI w Jarosławiu w farze, 12 XI w Stalowej Woli, 13 XI w Rzeszowie w Drobiniance, 14 XI u bernardynów w Leżajsku. W każdym ośrodku była delegacja w osobach: bp Tokarczuk, bp. Błaszkiewicz, ks. Bronisław Twardzicki, oraz czterech prelegentów ks. Jan Stanisz – wizytator nauki religii, ks. Tadeusz Koński – proboszcz parafii Przemyśl – Błonie, ks. Stanisław Krzywiński – kierownik Wydziału Duszpasterskiego w przemyskiej kurii oraz o. Sułek. Zob. Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 47.
[183] Ze względu na swoje zaangażowanie w prace miejscowej wspólnoty franciszkańskiej, o. Warzybok został zaproszony do Ostrowa k. Radymna na poświęcenie nowego kościoła i plebanii 11 XII 1983. Zob. Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 54, 59, 65.
[184] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 63.
[185] W latach 1974–1985 o. Warzybok erygował wspólnoty FZŚ w następujących parafiach: Buszkowice, Bolestraszyce, Dubiecko, Ostrów k. Radymna, Radymno, Sośnica Jarosławska, Orzechowce, Maćkowice i Wielkie Oczy. O. Szczerba powołał FZŚ w parafiach Grochowce i Wola Maćkowska. Zob. szerzej: W. Szczerba, Ruch franciszkański, s. 18–20.
[186] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 151, 220.
[187] Archiwum klasztorne, Kopia listu prowincjała o. Marka Wacha do o. Józefa Przybylaka, 19 X 2002 r.
[188] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.k.
[189] Zmarł on dosłownie kilka dni po zjeździe, tj. 24 X 1981 r. Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 73.
[190] W koncelebrze modlili się, poza reformatami, m.in. sufragan przemyski bp Bolesław Taborski, ks. prałat Stanisław Zarych, ks. dziekan Marian Burczyk, ks. dr Julian Ataman, ks. Adam Michalski – proboszcz parafii na Kmieciach. Zob. Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 102–103.
[191] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 549.
[192] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 1007.
[193] W jakich okolicznościach omofor znalazł się w posiadaniu przemyskich reformatów zob. o. A. Sroka, Franciszkański kościół, s. 55–57.
[194] Archiwum klasztorne, Kronika. Koło Ministrantów im. św. Stanisława Kostki przy parafii Św. Antoniego oo. Franciszkanów, b.s.
[195] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[196] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 1008.
[197] Spotkania kameralne środowiska akademickiego najczęściej odbywają się w Domu Katolickim „Roma”. Rozmowa z ks. prałatem Tadeuszem Białym, Przemyśl, 25 III 2019.
[198] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[199] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 195.
[200] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 453; T. Pudłocki, Pamiętnik, t. 2, wpis z 23 I 1998.
[201] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[202] Archiwum parafialne, Kronika parafialna, b.s.
[203] Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 821.
[204] Ekipa filmowa nakręciła Przemyśl (ulice: Franciszkańską, Kazimierzowską, Tatarską, Mickiewicza, Dworskiego, Rynek, Plac Legionów – pod numerem 5 mieszkał jeden z ukrywających się Żydów, późniejszych mąż bohaterki) i przez kilkanaście minut pokazała wnętrze nawy głównej kościoła oraz jego fasadę. Z S. Burzmińską rozmawiał o. Szczerba, choć akurat ten fragment nie jest pokazany w filmie. Zob. Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 217.
[205] Liczba gości, którzy każdego roku celebrują prywatne Msze św. (zwłaszcza w okresie wiosenno-letnim) sięga kilkudziesięciu osób. Są to nie tylko kapłani, odwiedzający swoje rodziny w Przemyślu, ale i podróżujący pomiędzy Polską a Ukrainą (Archiwum parafialne, Księga gości, passim).
[206] Od stycznia 1977 r. przebywał na leczeniu w Krakowie, przeniesiony na okres rekonwalescencji w klasztorach przy ul. Reformackiej, a potem na Azorach, gdzie zmarł 29 VI 1977 r. w Krakowie – Archiwum klasztorne, Kronika klasztoru, k. 36.