Prace konserwatorskie przy zabytkowej altanie (XIX w.)

Obecnie trwają prace przy Altanie na terenie Klasztoru Franciszkanów – OFM (Reformatów) w Przemyślu. Dostarczyły one ciekawych odkryć, których po trosze spodziewaliśmy się. Prezentujemy zdjęcia z ostatniej komisji konserwatorskiej, w trakcie której udokumentowaliśmy obecny stan odsłoniętego obiektu.

Przypuszczamy, że jest to fragment najstarszych umocnień klasztornych. Dzisiaj jednak za wcześnie, aby zdecydowanie móc określić i ocenić odkrywany obiekt. Analiza porównawcza dostępnych obecnie materiałów nie określa zdecydowanie tego miejsca. Na ortofotomapie widzimy obecny układ założenia, w cieniowaniu laserowym możemy zobaczyć nieco więcej. Badany fragment murów klasztornych znajduje się mniej więcej pośrodku założenia i widać okrągłą budowlę z fragmentem murów. Najstarsze dostępne mapy z 1855 r., 1895 i 1898 roku w zasadzie i oznaczają tego miejsca. Najwięcej mówi nam być może fragment ze znanego fresku z kościoła OO. Franciszkanów Konwentualnych przedstawiający scenę cudownego uratowania Przemyśla oblężonego przez wojska Jerzego Rakoczego w 1657 r. Widzimy na nim zespół klasztorny Reformatów otoczony murami obronnymi. Należy jednak pamiętać, że malowidło powstało po wybudowaniu kościoła Franciszkanów Konwentualnych i dzieli je od przedstawianej sceny, ponad sto lat.

Usytuowanie klasztoru, w bliskim sąsiedztwie Bramy Lwowskiej, na zewnątrz systemu miejskich fortyfikacji nowożytnych, nie było łatwe do obrony w trakcie ówczesnych walk o miasto. Klasztor był zniszczony w 1648 r. przez Kozaków i w 1657 przez wspomniane wojska Rakoczego. W latach 1657 – 1664 prowadzono odbudowę założenia już jako przyczółka umocnień miejskich związanych z pobliską Bramą Lwowską, otoczonego murem obronnym ze strzelnicami, basztami i fosą. Mieczysław Orłowicz w swoim Przewodniku po Przemyślu stwierdza, że pierwszy kościół z fundacji Piotra Cieciszowskiego z Żurawicy i jego żony Felicyanny ze Stadnickich, był drewniany i podaje datę budowy 1627 r. Podaje także, że jak mówi tablica pamiątkowa przy wejściu, wojewoda podolski Andrzej Maksymilian Fredro, zamienił kościół w małą forteczkę, otaczając go murem z czterema basztami. Wiemy również, że w 1856 r. wschodnia część parceli zakonnych została zajęta pod budowę linii kolejowej, a w latach 1873-74, rozebrano większą część murów obronnych i fosę zasypano.

Dotychczas znane informacje odnoszace się do zachowanych do dzisiaj odcinków murów obronnych na terenie Klasztoru wskazują na południową część założenia, pomiędzy kamienicami przy ulicy Sowińskiego i schodami naprzeciw fasady kościoła prowadzącymi na teren przykościelnego cmentarza oraz od strony północnej, wokół ogrodu. Mury obronne od strony południowej zostały częściowo przekształcone w trakcie budowy ogrodzenia prowadzonej w 1902 r. wg projektu Stanisława Majerskiego i pełnią obecnie funkcję muru oporowego. Od południowego wschodu zachowała się półkolista baszta z prostokątnym otworem strzelniczym, przylegająca do elewacji kaplicy.

Obecnie odsłaniany i rozpoznawany fragment systemu obronnego jest ciekawą zagadką, którą staramy się rozwiązać przy pomocy archeologów i badaczy architektury.

Fot. A. Busz, WUOZ Przemyśl, P. Michalski – zdjęcie polichromii z kościoła OO. Franciszkanów Konwentualnych, fragment Planu Przemyśla z 1855 r. ze zbiorów Archiwum Państwowego w Przemyślu, pozostałe mapy z 1895 i 1898 r. udostępnione przez dr M. Zawadzkiego, ortofotomapa i cieniowanie laserowe Geoportal.

tekst za: Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków w Przemyślu | Facebook