Księgi Andrzeja Maksymiliana Fredry w bibliotece klasztornej

W dniach 15-16 lipca 2019 r. dr Marek Tracz-Tryniecki przeprowadził kwerendę w Bibliotece w Klasztorze Ojców Franciszkanów-Reformatów pw. św. Antoniego z Padwy celem ustalenia obecności egzemplarzy książek przekazanych do zbiorów Biblioteki przez Jerzego Bogusława Fredrę, z których potencjalnie mógł korzystać jego ojciec – wybitny pisarz polityczny i mąż stanu – Andrzej Maksymilian Fredro.

Podstawą przeprowadzenia kwerendy były wyniki wcześniejszej analizy wpisu z 1742 r. do Kroniki Klasztoru św. Antoniego prowadzonej od 1646 r., który zawiera szczegółową informacje o donacji Jerzego Bogusława Fredry i opisuje pokrótce przekazane książki i manuskrypty. Na obecność książek z powyższej donacji wskazywały również inwentarze Biblioteki z XIX wieku.

Przeprowadzana kwerenda jest częścią szerszych badań dr Marka Tracz-Trynieckiego nad myślą polityczno-prawną i osobą Andrzeja Maksymiliana Fredry. Badania te obejmują również przygotowanie krytycznej analizy traktatów Fredry. Należy przyjąć, ze wśród woluminów przekazanych przez Jerzego Bogusława są najprawdopodobniej książki, z których korzystał jego ojciec przygotowując własne traktaty. Ustalenie konkretnych egzemplarzy książek, którymi posługiwał się Fredro, zwłaszcza, gdy zawierają one ślady jego ingerencji (podkreślenia, notatki, marginalia) ma istotne znaczenie dla prześledzenia powstawania jego koncepcji i określenia wpływu, jaki wywierali nań inni autorzy.

W ramach kwerendy wśród zbiorów Jerzego Bogusława znajdujących się w Bibliotece przyjęto za kryterium poszukiwań rok wydania książki poprzedzający datę śmierci Andrzeja Maksymilian – 15 czerwca 1679 r. Pomocniczo posłużono się również wynikami analizy cytowań zawartych w traktatach i mowach Andrzeja Maksymiliana Fredrę przeprowadzonych przez dr Tracz-Trynieckiego podczas wcześniejszych badań. Przeprowadzona w lipcu br. kwerenda stanowi etap I badań, który obejmuje książki o tematyce politycznej, prawnej, historycznej, leksykalno-gramatycznej. W ramach etapu II planowane jest objęcie kwerendą woluminów o tematyce religijnej, licznie reprezentowanych wśród zbioru przekazanego przez Jerzego Bogusława.

W efekcie przeprowadzonej kwerendy ustalono obecność w zbiorach Biblioteki następujących woluminów:

1. Na threny y lament Theophila Orthologa, Do Rusi Gręckiego Nabożeństwa, przestroga, x. Piotr Skarga, Kraków (1610?);
2. Argenis, Joannis Barlais (John Barcley), (1622?);
3. Itinerarium Germaniae & Regnorum Vincinorum, Martin Zeiler, Ulm 1653;
4. De bello suecico commentari, Petri Baptistae Burgi (Pietro Battista ; Borgo), Liège 1639;
5. Eikōn basilikē. Vel Imago Regis Caroli: In illis suis Aerumnis Et Solitudine, (Karol I) Haga1649;
6. De Republica libri sex et viginti, D. Petro Gregorio Tholozano (Pierre Grégoire), Officina Paltheniana 1597;
7. Orbis politicus, Gorg Horn, [Lugdunum Batavorum (Lejda) 1667?];
8. Thesauri Polono Latino Graeci, Tomus Secundus, Gregorii Cnapii (Grzegorz Knapski), Kraków 1626;
9. Idea Principis Christiano-Politici. 101 symbolis expressa. Didaco Saavedra Faxardo (Diego Saavedra Fajardo), Amsterdam 1659
10. Historiarum ab urbe condita. Tomus tertius, Titus Livius, Lugdunum. Batavorum (Lejda) 1634;
11. Historiarum ab urbe condita. Tomus secundus, Titus Livius, Lugdunum Batavorum (Lejda) 1634;
12. De remedies utriusque fortunae. Libri duo, Francesco Petrarca, Genewa (Esaiam le Preux)  1613;
13. Ad libros sex priores Annalium C. Cornelii Taciti Notae Politicae, Christoph Forstner, Strasburg 1628;
14. Grammaire Italienne mise et expliquée en François, Cesar Oudin, Paryż 1670;
15. Grammatica seu instructio linguae germanicae, Stephano Barbabe, Wiedeń 1658;
16. I’Arithmetique, David Cock d’Enchuysen, Amsterdam (1652?);
17. Ragguagli di Parnaso, Trajano Boccalini, Amsterdam 1669;
18. Traite’ des Fortifications ou Architecture Militaire, Georges Fournier, Paryż 1654;
19. Zwierzyniec Iednorozów, ed. Franciszek Glinka, Lwów 1670;
20. Idea Apocalyptica seu Apocalypsis Stanislai Orechovit, ed. Błażej Lipowski, Kraków 1660;
21. Interets et maxims des Princes & des Estats souverains, anonim, Kolonia 1666;
22. Voyage d’Italie, contenant les moeurs des peuples, la description des villes capitales, des églises, couvents, tombeaux, bibliothèques, palais, métairies, jardins, peintures, statues, & antiquités, tome second, Richard Lassels, Paryż 1671;
23. Voyage d’Italie, contenant les moeurs des peuples, la description des villes capitales, des églises, couvents, tombeaux, bibliothèques, palais, métairies, jardins, peintures, statues, & antiquités, tome premier, Richard Lassels, Paryż 1671;
24. Les Conseiller d’Estat ou Recueil General de la Politque Moderne, Servamt au maniement des Affaires publiques, Philippe de Bethiune, Paryż 1665.

Wstępne wyniki kwerendy są bardzo obiecujące, wskazują bowiem zarówno na obecność książek autorów, o których nie wspominał Andrzej Maksymilian, jak również prac, do których odnosił się wprost w swych traktatach. W tym ostatnim przypadku niezmiernie cenne są liczne podkreślenia i krótkie marginalia, które zapewne są jego autorstwa. Dużą wartość dla zrozumienia Fredry ma ustalenie słownika łacińsko-polskiego, z którego on zapewne korzystał. Jednocześnie sam format wielu książek (wyjątkowo małych rozmiarów) daje wyobrażenie o sposobie lektury Fredry – zapewne często miała ona miejsce podczas jego licznych podroży (zwłaszcza do Warszawy). W najbliższym czasie wyniki kwerendy zostaną wykorzystane podczas przygotowywanej obecnie edycji traktatów Fredry Vir Consilii i drugiego tomu Militarium oraz planowanej monografii dotyczącej wpływu, jaki na jego myśl wywarł Diego Saavedra.

Dr Marek Tracz-Tryniecki składa serdeczne podziękowania za życzliwą i olbrzymią pomoc udzieloną mu przez Ojców na czele z Ojcem Gwardianem Cyprianem Mazurkiem. Pragnie wyrazić również wdzięczność Prowincji w Krakowie i Pracownikom Archiwum Prowincji za pomoc udzieloną we wcześniejszych etapach badań archiwalnych.