Objawienie Pańskie – Epifania – Uroczystość Boga, który daje się poznać

Kościół obchodzi 6 stycznia Uroczystość Objawienia Pańskiego znaną nam pod nazwą Trzech Króli. Jest to jedna z najstarszych uroczystości, bowiem już w III w. Kościół Wschodni ją obchodził. Tego właśnie dnia Kościół grecki świętował Boże Narodzenie w znacznie szerszej treści – Objawienie się Boga na ziemi w tajemnicy Wcielenia. Oddzielną uroczystość Epifanii na Zachodzie datuje się na koniec IV wieku. Czym jest to tajemnicze słowo? Θεοφάνια – z języka greckiego (epifania) oznacza objawienie się, ukazanie się. Ta uroczystość z postacią trzech mędrców ma ścisły związek. Tego dnia słyszymy w liturgii słowa Ewangelii wg św. Mateusza – opis pokłonu mędrców ze Wschodu. Posłani wprawdzie przez Heroda, szczerym sercem szukają Mesjasza, który miał przyjść na ziemię. Prowadzeni są przez gwiazdę – tak Pan Bóg przemawia do tych, którzy zajmują się badaniem gwiazd.

Epifania ma również szczególne miejsce w naszej pobożności franciszkańskiej. W Koronce Serafickiej umieszczona jest Radość IV – Pokłon Trzech Mędrców. Z Maryją rozważamy Bożą miłość, gdzie Jezus Chrystus ukazuje się uczonym ludziom w postaci małego Dziecka.

Nie znamy dokładnej liczby mędrców. Kościół pierwotny mówi o trzech magach. Faktem jest, że byli poganami, uczonymi astrologami, którzy badali zjawiska na niebie mające wpływ na funkcjonowanie ludzi na ziemi, stąd też rolnicy sięgali ich rady, chcąc wiedzieć jaka będzie pogoda. Święty Mateusz nazwał Wschodem krainę magów.

Często zastanawiamy się widząc figury w szopkach, czemu jeden z mędrców jest czarnoskóry. Otóż legenda mówi nam o magu z Afryki Czarnej, a pochodzi ona z proroctwa Psalmu 72 (wersety 10-11a i 15a) : Królowie Tarszisz i wysp przyniosą dary, królowie Szeby i Saby złożą daninę. I oddadzą Mu pokłon wszyscy królowie… Przeto będzie żył i dadzą Mu złoto z Saby. Stąd też magów, mędrców nazywamy królami. Liczba trzech może być sugerowana przez liczbę przyniesionych Boskiemu Dzieciątku darów – złoto, kadzidło i mirra, zapowiedziane u proroka Izajasza (60,6), o których złożeniu mówi nam Ewangelista Mateusz (2,11b).

O liczbie trzech mędrców jako pierwszy w literaturze chrześcijańskiej opowiada Orygenes. Dopiero od VIII wieku, czyli we wczesnym średniowieczu świat usłyszał imiona Kacper, Melchior i Baltazar, jednak niczym nie potwierdzone. Słyszy się też z humorem liczbę sześciu, czterech a nawet dwóch – bo tak przedstawiają ich malowidła w katakumbach rzymskich z II i III wieku. Jednak cóż to jest sześciu lub trzech przy dwunastu! Tylu właśnie mędrców występuje u Ormian i Syryjczyków.

W sztuce Kacper przedstawiany jest jako Afrykańczyk niosący mirrę, Melchior jako Europejczyk dający złoto oraz Baltazar jako azjatycki król ofiarujący Dziecięciu kadzidło. Teologia tych darów złożona Chrystusowi jest bardzo wymowna: złoto symbolizuje godność królewską Boga, mirra – symbol wypełnienia starotestamentalnych proroctw mesjańskich oraz kadzidło – symbol godności kapłańskiej Jezusa Chrystusa. Dary stanowią wyraz wiary w Chrystusa prawdziwego człowieka (mirra), prawdziwego Boga (kadzidło) oraz Króla (złoto).

Niech ta uroczystość pomoże nam zrozumieć fakt, że Bóg pozwala nam się znaleźć, objawia się nam jako Dzieciątko, że nas zaskakuje w codziennych poszukiwaniach, że Chrystus mówi do każdego z nas osobiście i we właściwy sobie sposób.